آتشگاه تاریخ و پیشینه منطقه ماربین یا مهرین و مهربین، سده و خمینی شهر فعلی به عارضه طبیعی معروف به کوه آتشگاه و تاسیس بنای روی آن و تغییر و تحولات بعدی در این محدوده مرتبط است. دکتر شفقی بنیانگزار دانشکده جغرافیا در دانشگاه اصفهان در کتاب خود می نویسد:« درکنار آتشکده های معتبر همیشه سکونتگاه مهمی وجود داشته لذا نگارنده معتقد است در روزگاران قبل از اسلام در اطراف تپه آتشگاه شهری بوده است اما مطالعات باستان شناسی دراین مورد صورت نگرفته است» به نظر یاغش کاظمی مولف کتاب آتشگاه ناحیه آتشگاه و سده با توجه به چند عامل جغرافیایی برای استقرار اولین مساکن انسانی در حوزه آبیاری زاینده رود مناسبت تر از جی و یهودیه بوده است موقعیت جغرافیایی تپه مخروطی شکل آتشگاه در غرب شهر اصفهان و جنوب خمینی شهر و در حاشیه شمالی زاینده رود واقع می باشد. این عارضه طبیعی که از ارتفاعات منفرد ناحیه اصفهان است به دلیل موقعیت خاص خود یعنی نزدیکی به رودخانه، آب و هوای مناسب امکان گسترش در چهار سو و عبادتگاه توجه بومیان و مهاجرین را برای سکنا گزینی جلب و آبادی های متعددی در اطراف آن شکل گرفته است. آتشگاه در نظر حمزه اصفهانی حمزه اصفهانی(280 قمری، ۳۵۰ تا ۳۶۰) می نویسد:« طهمورث دو بنای بزرگ به نام های مهرین و سارویه ساخت. اما مهرین بعدها نام روستایی گردید که پیش از آن موسوم به کوک بود و در پایین آن قرار داشت و اما سارویه پس از هزار سال باروی شهر(جی) آن را فراگرفت و آثار هر دو بنا هم اکنون باقی است.». حمزه درجای دیگری از کتاب خود می نویسد:« کی اردشیر وی بهمن پسر اسفندیار گشتاسب معروف به دراز دست در یک روز در اصفهان سه آتشکده ساخت: یکی به هنگام برآمدن آفتاب، دوم به هنگام ظهر که خورشید در میان آسمان است و سومی به هنگام غروب آفتاب. نخستین(شهر اردشیر) در جانب قلعه مارین که شهر نام شفق و اردشیر نام بهمن (خودوی) است، دوم به نام آتشکده(ذروان اردشیر) در قریه دارک ازروستای خوار(منظوربرخوار)، سوم آتشکده (مهراردشیر) درقریه اردستان اران». اطلاعات جامع از کتاب نام ها و نشانه ها، فصل اول، محمدعلی شاهین }}} http://daneshnam.ir / https://eitaa.com/danehnameh