دریافت مفهومی و ذهنی از خداوند به طور مستقیم ممکن نیست. (به اصطلاح علمی، دریافت ذهنی انسان از خداوند به صورت «ایجابی» ممکن نیست بلکه به صورت «سلبی و عدمی» انجام میشود.) ذهن فقط اصل بودنِ خدا و مفهومِ «محدود نیست پس برترین است» را ادراک میکند والبته به همین اندازه نیز معرفت و آثار آن را ایجاد میکند. پس برای برقراری ارتباط ادراکی بیشتر با خداوند و عبور از معرفت اجمالی، نیاز به ادراک از جنس علوم حضوری است (تجربههای معنوی درونی).
بهعنوان پیشفرضِ اثباتشده در علم اخلاق و عرفان اسلامی میدانیم که:[6] تجربههای معنوی درونی و احساسهای روحی و روانی یا از راه ارتباط با یک منبع معنوی فعال میشوند یا از راه تمرکز و مراقبه دائم فکری و روحی بر پدیده مورد نظر.
پس: تمرکز فکری و روحی برخداوند در تمام حرکات و سکنات، سبب فعال شدن تجربه معنویِ حسّ وجود خداوند و درنتیجه حضور و عظمت او در قلب و دل انسان است.
از سوی دیگر به تجربه میدانیم که: از مقایسه میان نقص و کمال و احساس فاصله میان آن دو، حسّ کوچک بودن در طرف ناقص، و حس بزرگ بودن در طرف کامل ایجاد میشود. هر چه این فاصله بیشتر باشد این احساس فعالتر میشود و اگر فاصله بقدری باشد که امید رسیدن ناقص به کامل به وجود نیاید، حسّ «عظمت مطلق» ایجاد میشود.
پس: رسیدن به عبودیت محض و مقام «اخلاص» (که هیچ ارادهای جز اراده رضای الهی در وجود فرد فعال نیست)، نیازمند حرکت به سمت احساس «عظمت مطلق» خداوند است.
«عرفان عملی» عهدهدار چگونگی حرکت از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب که عبور از محدودیت ادراکی درونی و اتصال به فضای بینهایت آگاهی و اراده الهی است میباشد.[7]
نتایج آثار و لوازم پذیرش بحث
اگر در نگرش اسلام به استناد آیه ۶۵ سوره الذاریات «ماخَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ»، هدف خلقت انسان «عبودیت»است، و مقصود از عبودیت، «فعال شدن احساس حضور و عظمت الهی در قلب و دل» است آنگاه فلسفه تاریخ براساس نگرش اسلام و مقصد تمام فرآیندها در تمدن اسلام «لقاء و مشاهده خدا با قلب» در همین دنیاست.
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث
عرفان شیعی، سیروسلوک، توحید ذاتی، فناء فیالله و بقاء بالله، لقاءالله، تجربههای دینی، انسان کامل، مقام ولایت، مقام مخلَصین، فلسفه خلقت
پی نوشت ها:
[1]. تفسیرالمیزان، علامه طباطبایی، ج۱۵، ص۲۱۲
[2]. الارشاد، شیخ مفید، ج۱ ص۲۰۴
[3]. مقصود از تبیین به روش تحلیل مفهومی این است که: با استخراج لوازم ذاتی هر مفهوم (با استفاده از روش تشخیص جنس و فصلهای مفهومی و روش استدلال مباشر در علم منطق) مفاهیم تشکیلدهنده مفهوم اصلی و لوازم آن کشف شوند.
و مقصود از تبیین به روش اصل موضوعی این است که: بااستفاده از لوازم گزارههای تصدیقی و تصوری که در علم دیگری اثبات شده است و یاترکیب اینگونه گزارهها، نتیجه جدیدی بهدست بیاید.
[4]. برای مطالعه و بررسی این اصل موضوعی، میتوانید به کتابهای زیر مراجعه فرمایید:
علم حضوری، سنگبنای معرفت- حجتالاسلام دکتر محمدتقی فعالی- انتشارات
معرفتشناسی- حجتالاسلام دکتر محمدحسینزاده- انتشارات موسسه امام خمینی
[5]. برای مطالعه و بررسی این اصل موضوعی، میتوانید به کتابهای زیر مراجعه فرمایید:
نهایهالحکمه، علامه طباطبایی، بحث وحدت و کثرت
[6]. برای مطالعه و بررسی این اصل موضوعی، میتوانید به کتابهای زیر مراجعه فرمایید:
جامعالسعادات، مرحوم نراقی
[7]. برای مطالعه وبررسی این اصل موضوعی، میتوانید به کتابهای زیر مراجعه فرمایید:
مصباحالشریعه، منسوب به امام صادق علیهالسلام
منازلالسائرین، ملاعبدالرزاق کاشانی
برچسب
#احساس حضورخدا
#انسان کامل
#تجربههای دینی
#توحیدذاتی #سیروسلوک #عبودیت #عرفان شیعی
#فلسفه خلقت
#فناء فیالله و بقاء بالله
#لقاءالله #مقام مخلَصین
#مقام ولایت
دانشنامه, مفاهیم کلیدی