🔴 چرایی صلح امام حسن(ع) با معاویه
✅ صلح امام حسن(ع) با معاویه از وقایع مهم صدر اسلام است که از ابعاد مختلفی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. مقایسه کوتاه شرایط زندگی امام حسن(ع) با امام حسین(ع)، چرایی صلح و چرایی جنگ را عیان می‌کند. اینکه چرا امام حسن(ع) قیام نکردند را باید در دلایلی همچون موقعیت اجتماعی، فضای فرهنگی و افکار عمومی، یاران بی وفا، رفتار و روحیه معاویه که به لباس دین متلبس شده بود، جستجو کرد.
و اینکه چرا امام حسین(ع) قیام کردند را باید در دلایلی چون بیعت خواستن حکومت ستمکار وقت، دعوت کوفیان و امر به معروف و نهی از منکر یافت.
قصد امام حسین(ع) اصلاح امور امت رسول خدا بود. صلح امام حسن(ع) زمینه‌ساز اقدام امام حسین(ع) شد. در حقیقت، امام حسن(ع) به ظاهر مدتی کنار بودند تا ماهیت بنی‌امیه که در لباس دین هر کاری می‌کردند، برای مردم آشکار شود.
🔹 دستگاه اموی با وعده و وعید، لشکریان امام(ع) را گمراه می‌کرد. معاویه با سیاست «تفرقه بیانداز و حکومت کن» کار خود را پیش می‌برد. شایعه پراکنی، تطمیع و تهدید، شاخص‌هایی بود که معاویه برای رسیدن به هدفش از آنها استفاده می‌کرد. با توجه به اقدامات معاویه علیه امام حسن(ع) چندین نامه بین آنها تبادل شد. امام حسن(ع) در نامه‌ای به معاویه نوشتند: «تو مردان را پنهانی برای نیرنگ و غافلگیری می‌فرستی و جاسوسان را می‌گماری. گویی اینکه خواهان جنگی؛ بزودی آن را دیدار خواهی کرد. پس چشم به راه باش»
💢اما بنا به دلایلی چند که در ذیل مورد بررسی قرار می‌گیرد، امام(ع) ناگزیر به پذیرش صلح می‌شوند:
۱. تکلیف گرایی
برخی علت صلح امام حسن(ع) را انجام وظیفه‌ای می‌دانند که از سوی خداوند تعیین شده بود.
امام(ع) فرمودند: «اگر من از جانب خدا هستم پس جایز نیست در قبول صلح و یا جنگ به سفاهتِ رأی نسبت داده شوم ... »
امام(ع) در برابر اعتراضات به صلح نیز فرمودند: «من نمی‌دانم شاید این [تأخیر عذاب] آزمایشی برای شما و بهره‌مندی اندکی [از نعمت ها] تا مدتی معین است»
۲. فریب خوردن فرمانده لشگر
فرمانده‌ای که امام برای رویارویی با معاویه و سپاهش فرستاده بودند، با وعده‌های معاویه فریب خورد.
۳. سستی اراده و رفتار دوگانه مردم عراق (کوفه و بصره)
دوگانگی رفتار مردم عراق در جامعه تداوم یافته بود و گویی به نوعی سنت تبدیل شده بود. این دوگانگی در زمان امام علی(ع) هم مشاهده می‌شد تا جایی‌که امام علی(ع) فرمودند: «اف بر شما که این سنت عادتی است که بر شما چیره شده است»
۴. حفظ دین
اگر امام(ع) صلح نمی‌کردند، دیگر از جریان تشیع خبری نبود. این مسأله در سخنان امام(ع) نیز آمده است. آنجا که فرمودند: «احدی از شیعه باقی نمی‌ماند بلکه از اهل سنت هم نام و نشانی نبود. زیرا دینی که دستبافت معاویه باشد غیر از دینی خواهد بود که حتی اهل سنت به آن باور دارند...»
و در پاسخ اعتراض یکی از شیعیان فرمودند: «از صلح با معاویه منظوری جز این نداشتم که شما را از کشته شدن برهانم»
۵. نبردهای غارات
این نبردها با هدف رعب و وحشت در سرزمینهای عراق و حجاز توسط معاویه و یارانش در زمان امام علی(ع) آغاز شد. امام حسن(ع) در گرماگرم نبردهای غارات، زمام امور خلافت را بدست گرفتند.
۶. تعداد یاران امام حسن(ع)
در جریان صلح، اعتراضات زیادی شکل گرفت. امام(ع) در پاسخ به یکی از یاران معترض فرمودند: «سوگند به خدا که حکومت را به معاویه وانگذاشتم مگر برای اینکه یار و یاوری نداشتم»
اگر امام حسن(ع) با همان افراد معدود با معاویه می‌جنگیدند، جز از بین رفتن مردم و تشدید فشار بر شیعیان، نتیجه‌ی دیگری نداشت. از این رو یکی از مفاد صلح، آزادی شیعیان و حفظ امنیت آنها از سوی امام حسن(ع) تعیین شد.
۷. افشاء چهره واقعی معاویه
معاویه با نیرنگ و فریب، خود را طرفدار صلح بین مسلمین معرفی می‌کرد. پذیرش صلح سبب شد تا ماهیت شخصیت او و دروغ‌هایش به مرور زمان بر همگان آشکار شود.
۸. حفظ مرزهای حکومت اسلامی
بنا بر گزارش مورخان، در زمانی که معاویه بر سر حکومت با امام(ع) در حال کشمکش بود، سپاهیان روم آماده حمله به مرزهای اسلامی بودند که امام(ع) با پذیرش صلح، مانع از حمله آنان می شود.
💠 معاویه می‌دانست که امام حسن(ع) صاحب اصلی حکومت است، پس برای بدست آوردن حکومت، ناگزیر باید صاحب اصلی آن را ولو به ظاهر قانع کند.
لذا بهترین راه برای رسیدن به هدفش، پیشنهاد صلح بود. در نتیجه‌ی عواملی که در بالا اشاره شد، امام حسن(ع) صلح را پذیرفتند. در واقع امام(ع) ناچار به واگذاری حکومت به معاویه شدند.
اما پیروز این صلح، امام حسن(ع) بودند که توانستند در طول تاریخ، تأثیری عمیق در حفظ اسلام نبوی و علوی برجای بگذارند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
📝 واحد پژوهش بنیاد فارِس المؤمنین
به‌مناسبت ولادت امام حسن مجتبی(ع)
@Fares_ir