جلّاب زهر از کف دست نازنینان در حلق چنان رود که جلاب سعدی جلّاب شربتی بوده است مرکّب از گلاب و نبات یا عسل و بیدمشک و زعفران که آن را با برخی عرقیجات مثل عرق نیلوفر و تخم ریحان درمی‌آمیختند و می‌نوشیدند و آن را برای تقویت قلب و معده و رفع تشنگی و تسکین تب سودمند می‌دانستند. بیماران در مرحلۀ نقاهت از این نوشیدنی استفاده می‌کردند و بعد از حجامت هم برای جلوگیری از ضعف، نوشیدن جلّاب توصیه می‌شده است. خاقانی در ابیاتی به این خواص اشاره کرده است: دهن خشک و دل‌خسته‌ام لیکن از خلق تمنّای جلّاب و مرهم ندارم چون ز شربت به جُلاب آمده‌ام به ز بحران شوم ان شاء الله ریحان هر سفالی بی کژدمی نبینم جلّاب هر طبیبی بی نشتری ندارم گاهی جلّاب را موافق با طبع افراد با مواد و عرقیجاتی که طبع سرد و گرم داشت می‌ساختند که به آن «جلّاب خاص» می‌گفتند؛ باز هم از خاقانی: مائده‌سالار صبح نُزل سحرگه فکند از پس جلّاب خاص ریخت ز ژاله گلاب هنوز در کشورهایی مثل سوریه و لبنان جلّاب از نوشیدنی‌های پرطرف‌دار، خصوصاً در ماه رمضان است. در این کشورها این نوشیدنی را از ترکیب شیرۀ انگور یا خرما و گلاب می‌سازند و در معرض دود عود قرار می‌دهند. کسانی که به طبّ و نوشیدنی‌های سنّتی علاقه‌دارند در خانه می‌توانند برای خودشان جلّاب بسازند و نوش جان کنند و کسانی هم که بخواهند در زمینۀ صنایع غذایی سرمایه‌گذاری کنند می‌توانند کسب‌وکار پردرآمدی با تولید انواع جلّاب راه بیندازند. محمّدرضا ترکی @faslefaaseleh