روز معلم
زلال وحی
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ، خَلَقَ الْإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ، اقْرَأْ وَرَبُّکَ الْأَکْرَمُ، الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ، عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ. (علق: 1 ـ 6)
بخوان به نام پروردگارت، پروردگاری که آفرینش را پدید آورد، انسان را از خون بسته آفرید. بخوان به نام پروردگار کریمت که به وسیله قلم تعلیم داد و به انسان آموخت آنچه را که نمی دانست.
در نخستین آیات قرآن که بر قلب مبارک پیامبر نازل شده، خداوند به معلمی به عنوان جلوه ای از قدرت لایزال الهی اشاره کرده است. در این آیات خداوند، خود را معلم می خواند و جالب این که معلم بودن خود را پس از آفریدن پیچیده ترین و بهترین شاهکار خلقت، یعنی انسان آورده است. مقام معلم بودن خدا، بعد از آفرینش قرار دارد. انسان را که هیچ نمی دانست، به وسیله قلم آموزش داد که این، از اوج خلاقیت و هنر شگفت خداوند در امر آفرینش حکایت دارد.
خدای تعالی، بیان خلقت را از عَلَق (خون بسته) که پست ترین چیز است شروع کرده، و به تعلیم که بالاترین مراتب است ختم کرده است. کرامت الهی در این آیات با تعبیر «الاکرم» بیان شده است. چنین تعبیری می فهماند که عالی ترین نوع کرامت پروردگار نسبت به انسان با والاترین مقام و جایگاه او، یعنی علم و دانش هم طراز است.
خداوند، معلم حقیقی
الرَّحْمَنُ، عَلَّمَ الْقُرْآنَ. (الرحمن: 1 و 2)
خداوند بخشنده، قرآن را آموزاند، تعلیم داد.
از نظر قرآن، تعلیم نیازمند مهربانی و بخشندگی است و ضرورت دارد که معلم در امر تعلیم و تربیت، دلسوز و مهربان باشد. همچنین از آیه شریفه فهمیده می شود که هر چند معلمان بکوشند و استادان تلقین کنند و آموزش دهند، همه این کارها وسیله و اسبابی بیش نیست و در واقع معلم و آموزگار حقیقی، خداوند است، که در این آیات نیز بدان اشاره شده است:
1. حضرت آدم(ع) را علم اسامی آموخت: «وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء کُلَّهَا» (بقره: 31)
2. حضرت داوود(ع) را صنعت ساختن زره یاد داد: «وَعَلَّمْنَاهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَّکُمْ» (انبیا:80)
3. حضرت عیسی(ع) را کتاب و حکمت تعلیم داد: «وَیُعَلِّمُهُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَ» (آل عمران: 48)
4. حضرت خضر(ع) را علم و معرفت آموخت: «وَعَلَّمْنَاهُ مِن لَّدُنَّا عِلْمًا» (کهف: 65)
5. حضرت محمد(ص) را اسرار نظام جهان آموخت: «وَعَلَّمَکَ مَا لَمْ تَکُنْ تَعْلَمُ» (نسا: 113)
6. انسان ها را بیان آموخت: «خَلَقَ الْإِنسَانَ، عَلَّمَهُ الْبَیَانَ» (الرحمن: 3 و 4)
یک جرعه آ فتاب
حضرت محمد(ص): «إِنَّما بُعِثتُ مُعَلِّماً؛ من معلم برانگیخته شدم».
حضرت محمد(ص): «أَجْوَدُکُمْ مِنْ بَعدی رَجُلٌ عَلِمَ عِلْماً فَنَشر عِلمه؛ بخشنده ترین شما پس از من، کسی است که دانشی بیاموزد، آن گاه دانش خود را بپراکند».
حضرت محمد(ص): «مَنْ تَعَلَّمْتَ منهُ حَرفاً صِرتَ لَهُ عَبداً؛ از هر کس که حرفی آموختی، بنده او شدی».
حضرت محمد(ص): «اللهمَّ اغْفِر لِلْمَعَلِّمینَ وَ أطِلْ اَعْمارَهُمَ وَ بارِکْ لَهُمْ فِی کَسْبِهِمْ؛ خدایا! آموزگاران را بیامرز، عمرشان را دراز و کسبشان را با برکت کن».
امام علی(ع): «قُمْ عَنْ مَجْلِسِکَ لِأَبیکَ وَ مُعَلِّمِکَ وَ إِنْ کُنْتَ أَمْرِاً؛ به احترام پدر و معلمت از جای برخیز، گرچه فرمان روا باشی».
امام سجاد(ع): «حَقُّ سائِسِکَ بِالْعِلْمِ، اَلتَّعْظِیمُ لَهُ وَ التَّوقیهُ لِمَجلِسِه وَ حُسْنُ الْإِسْتِماعِ إلَیْهِ وَالْإِقْبالَ عَلَیْهِ وَأَنْ لاتَرْفَعْ عَلَیْهِ صَوْتَکْ؛ حق استاد تو این است که بزرگش داری و محضرش را محترم شماری و با دقت به سخنانش گوش بسپاری و روی خود را به او کنی و با او بلند سخن نگویی».
امام باقر(ع): «زَکاهُ الْعِلْمِ أَنْ تُعَلِّمَهُ عِبادَ اللهِ؛ زکات دانش، یاد دادن آن به بندگان خداست».
امام صادق(ع): «تَواضَعوا لِمَنْ طَلَبْتُم مِنْهُ الْعِلْمِ؛ در پیشگاه کسی که از او دانش می آموزید، فروتن باشید».
رسول اکرم(ص): «عَلِّمُوا وَلا تُعَنِفُو فَاِنَّ المْعَلِّمَ خَیْرٌ مِنَ الْمُعَنِّفْ؛ بیاموزید و در آموزش خود سخت گیر نباشید، زیرا معلم (با حلم و بردبار) از انسان سخت گیر و مستبد با ارزش تر است».
@fatemi5