نکات:
کلمهى «بَقیّة» که 3 بار در قرآن آمده، به معناى باقیمانده است، امّا معمولاً در لغت عرب، به فضل و قدرت گفته مىشود. شاید به خاطر آنکه انسان اجناس نفیس را نزد خود ذخیره مىکند و باقى نگه مىدارد، و شاید هم به جهت آنکه افرادى در صحنه باقى مىمانند که داراى قدرت و قوّت بیشترى هستند.
در این آیه خداوند از گروهى انتقاد کرده که چرا مجهّز به علم و قدرت نمىشوند تا جامعه را هشدار دهند. این هشدار با لحن «لولا» بارها در قرآن تکرار شده است، از جمله: آیهى «فلولا نفر من کل فرقة منهم طائفة»(137) و آیهى «لولا ینهاهم الربّانیون و الاحبار»(138)
چون آیهى 114 پیرامون نماز و این آیه در مورد نهى از منکر است، بجاست تا به آیاتى از قرآن مجید که در آنها مسائل «نماز» و «امر به معروف ونهى از منکر» در کنار هم و متأثّر از یکدیگر آمده، اشارهاى داشته باشیم. از جملهى این آیات عبارتند از:
الف: «انّ الصلوة تنهى عن الفحشاء و المنکر»(139) قطعاً نماز، انسان را از زشتىها و منکرات باز مىدارد.
ب: «انّ الحسنات یذهبن السیئات»(140) همانا خوبىها (مثل نماز) بدىها را محو مىکند.
ج: «اقم الصلوة و أمر بالمعروف و انه عن المنکر»(141) نماز به پادار و امر به معروف کن و از منکر بازدار.
د: «الذین ان مکنّاهم فى الارض اقاموا الصلوة و اتوا الزکاة و امروا بالمعروف و نَهَوا عن المنکر»(142) مؤمنان واقعى آنانند که اگر در زمین به آنها مکنت و قدرت بخشیم، نماز به پا مىدارند و زکات مىپردازند.
137) توبه، 122.
138) مائده، 63.
139) عنکبوت، 45.
140) هود، 114.
141) لقمان، 14.
142) حج، 41.
پیام ها:
1- در همهى زمانها، افراد بىتفاوت نسبت به مفاسد اجتماعى، محکوم و مورد انتقادند. «فلو لا من القرون...»
2- بیشترین مسئولیّت در نهى از منکر، بر عهدهى صاحبان علم و قدرت است. «اولوا بقیّة»
3- در هر جامعهاى، افراد مصلح و دلسوز در اقلیّت هستند.«الاّ قلیلا»
4- رمز سقوط امّتهاى پیشین، بىتفاوتى و ترک نهى از منکر بوده است.«الا قلیلاً ممّن انجینا»
5 - نتیجهى دلسوزى مصلحین و اصلاح جامعه، نجات از قهر الهى است.«انجینا»
6- ظلم، عیّاشى و جرم، اضلاع مثلث شوم سقوط و هَلاکتاند. «ظلموا، اترفوا، مجرمین»
هود - 116