💠 تفاوت استفاضه روایات (تواتر اجمالی) با حساب احتمالات ✅ حضرت استاد شب زنده دار «دام ظله» در درس خارج فقه فرمودند: 🔹 در تواتر اجمالی (استفاضه) با توجه به اینکه گروه‌های مختلفی در مکان‌های مختلف روایت را نقل کرده‌اند، این احتمال که همه توافقی کرده و دروغی را جعل کنند، احتمالی غیر عقلایی است. در نتیجه تواتر اجمالی پدید می‌آید که بعضی از روایات صادر شده است و قطع به صدور خبر یا اخباری داریم که در آن‌ها این #مضمون_مشترک موجود می‌باشد. 🔸 اما در حساب احتمالات با صرف نظر از #علم_اجمالی، هر کدام از اخبار دلالت بر مطلب می‌کند. بنابراین هر کدام به خودی خود درصدی از احتمال موافقت با واقع را ایجاد می‌کنند، ولو این درصد کم بوده و به تنهایی حجت نمی‌باشد. مثلاً روایت اول درصدی احتمال موافقت با واقع ایجاد می‌کند، با روایت دوم درصد موافقت با واقع بیشتر می‌شود و در نهایت تراکم این روایات ایجاد کننده احتمال موافقت و نفی‌کننده مخالفت با واقع سبب اطمینان یا علم انسان می‌شود. این همان حساب احتمالات در ریاضیات است که در اصول نیز کاربرد دارد و شهید #صدر (ره) در باب اجماع و تواتر از آن استفاده کرده است. (بحوث في علم الأصول 4: 309) 🔹 تفاوت این دو در این است که در #استفاضه توجه به مضمون نمی‌شود. یعنی حتی اگر مضمون واحد نباشد، احتمال اینکه در جمع کثیری از روایات هیچکدام صادر نشده باشد، وجود ندارد و به یکی غیر معین استناد می‌کنیم، اما در #حساب_احتمالات هر کدام از روایات بخشی از احتمال را در نفس ایجاد می‌کند و از تراکم این احتمالات اطمینان حاصل می‌شود. 📚درس خارج فقه«1394» 🔗 @book_feghahat