💠 #حکمت_مشاء
💠 #استاد_کردفیروزجائی
💢بخش 5️⃣1️⃣
🌐 اشتراک معنوی وجودی
🔘 صورت مسئله
🔺 آیا وجود که بر اشیای مختلف حمل می شود، به یک معنا بر همه آنها حمل می گردد یا به معانی گوناگون و متعدد بر آن اشیاء حمل می شود؟
🔘 دیدگاه ارسطو
🔺 ارسطو تصریح کرده که اطلاق موجود بر مقولات، از قبیل اشتراک لفظی نیست. ولی به گونه ای سخن گفته که اشتراک معنوی از آن برداشت نمی شود.
🔺 گویا او افزون بر اشتراک لفظی و اشتراک معنوی، گونه دیگری از اشتراک را در نظر داشته است که می توان آن را اشتراک اضافی نامید.
🔺 موجود گرچه معانی بسیاری دارد که همان مقولات عشراند، ولی همه این معانی به اصل واحدی برمی گردند که همان جوهر است؛ یعنی معنای اصلی موجود، جوهر است و اگر در معانی دیگر به کار می رود، به سبب ارتباطی است که آن معانی با جوهر دارند.
🔘 دیدگاه فلاسفه مسلمان
🔺 فیلسوفان مسلمان بر اشراک معنوی وجود تصریح کرده اند و کوشیده اند با استدلال هایی آن را اثبات کنند.
🔺 وجود معنای واحدی است که به صورت تشکیکی و به نحو تقدم و تأخیر بر مقولات ده گانه صدق می کند. ابن سینا اشتراک معنوی وجود را برای مقولات عشر بی نیاز از دلیل دانسته، ولی در عین حال با ذکر استدلال هایی کوشیده آن را آشکارتر کند.
🌐 تشکیک وجود
🔘 متواطی و مشکک در منطق
1️⃣ متواطی
🔺 الفاظ و مفاهیمی که به طور یکسان بر مصادیق صدق می کنند.
2️⃣ مشکک
🔺 الفاظ و مفاهیمی که به طور متفاوت، یعنی به نحو متفاضل (کامل و ناقص) بر مصادیق خود صدق می کنند.
🔺 در منطق درباره راز تفاوت در صدق مفاهیم تشکیکی سخن گفته نشده است. در واقع، این کار فیلسوف است که روشن کند تفاوتی که در صدق مفاهیم تشکیکی نمایان می گردد، چگونه تفاوتی است و از کجا برخاسته است.
🔘 سه نوع تفاوت اولیه
🔺 1. تمام ذات تفاوت دارند مانند: این رنگ و آن اندازه، 2. در بخشی از ذات تفاوت دارند مانند: انسان و اسب، 3. تفاوت در امری خارج از ذات است مانند: زید و عمرو.
🔘 تفاوت تشکیکی
🔺 تفاوت تشکیکی غیر از این سه نوع تفاوت است. تفاوتی است که مابه الامتیاز دو امر متفاوت، به مابه الاشتراک آنها برگردد.
🔘 تشکیک در نگاه مشائیان
🔺 مشائیان اصل تشکیک را پذیرفته اند؛ اما آنها تشکیک در ماهیت را ممتنع دانسته اند و تشکیک های شناخته شده را تشکیک در عرضی دانسته اند. مشائیان تشکیک در وجود را فی الجمله پذیرفته اند، گرچه آن را به اندازه لازم و کافی بسط نداده اند.
🔺 تشکیک وجود آن گونه که در حکمت متعالیه به عنوان یکی از احکام مهم موجود بما هو موجود مطرح شده، در فلسفه مشاء مطرح نبود.
🔘 دیدگاه ابن سینا
🔺 ابن سینا از طرفی مفهوم یا واژۀ وجود را مشکک معرفی کرده و از سوی دیگر، خود وجود و حقیقت آن را مشکک دانسته است.
🔘 الف) تشکیک مفهومی وجود
🔺 ابن سینا ابتدا واژه ها را به سه قسم 1.مشترک معنوی متواطی، 2.مشترک معنوی مشکک و 3. مشترک لفظی تقسیم کرده، سپس مشترک معنوی مشکک را دارای دو قسم مطلق و نسبی، و مشترک لفظی را دارای دو قسم مشابه و غیر مشابه دانسته است و برای مشترک معنوی مشکک مطلق، واژه موجود را مثال آورده و گفته است: وجود که بر اشیای کثیر و گوناگون حمل می شود، یک معناست، ولی این گونه نیست که همه آن اشیاء به طور یکسان موجود باشند، بلکه موجود بودن برخی از آنها مقدم بر موجود بودن برخی دیگر است.
🔺 گرچه همه مصادیق در موجود بودن به یک معنا موجودند ولی بهره مندی آنها از موجودیت یکسان نیست، بلکه میان آنها تقدّم و تأخر و اولویت هایی در کار است.
🔘 ب) تشکیک در وجود عینی
🔺 تفاوت وجود موجودات، تفاوت ماهوی و نوعی نیست. تفاوت های متعارف، یعنی تفاوت به تمام ذات، تفاوت به بخشی از ذات و تفاوت عرضی، همه از سنخ تفاوت های ماهوی اند و به ماهیات مربوط است. اما تفاوتی که در وجود موجودات یافت می شود، هیچ یک از این تفاوت ها نیست؛ زیرا وجود از سنخ مفاهیم ماهوی نیست. اگر تفاوتی در وجود موجودات باشد، تفاوت به شدت و ضعف است.
🔺 ابن سینا تصریح کرده که اختلاف انسان با اسب که اختلاف نوعی است، اختلاف ماهوی است، نه اختلاف وجودی. در وجود ماهیات اختلاف نوعی در کار نیست. اگر اختلافی باشد، اختلاف به شدت و ضعف است.
🔘 اقسام اختلاف تشکیکی
🔺 1. اختلاف به تقدم و تأخر، 2. به کمال و نقص، 3.به اولویت و عدم اولویت، 4. به استغنا و حاجت، 5. به شدت و ضعف، 6.به کمی و بیشی.
🔘جمعبندی
🔺 از مجموع سخنان ابن سینا به دست می آید که او افزون بر اختلاف های میان اشیاء که ناشی از حیثیت ماهوی آنهاست، به اختلافی بین اشیاء پی برده که ناشی از حیثیت وجودی آنهاست.
📚 منبع: کتاب حکمت مشاء ص 84_92
—---—
🇮🇷 مؤسسه فرهنگ و تمدن توحیدی
🔗http://eitaa.com/joinchat/1134034961Cd9295a37ac