🔷 درباره وتوی مضاعف در شورای امنیت و مکانیزم ماشه
🔹دکتر محمد حبیبی مجنده
موضوعات مطرح در شورای امنیت دو دسته است: شکلی و غیرشکلی. در موضوعات شکلی، شورا با اکثریت تصمیم می‌گیرد (۹ رای موافق). در موضوعات غیرشکلی (ماهوی) تصمیم شورا با اکثریت ۹ رای که همه اعضای دایم هم موافق باشند است (وتو). رای ممتنع عضو دایم، رای موافق شمرده می‌شود.
چه موضوعاتی شکلی یا غیرشکلی است؟ در ماده ۲۷ منشور ملل متحد، تعریفی ذکر نشده است. بعد از ثبت شکایت آمریکا از ایران مبنی بر نقض برجام این موضوع مطرح می‌شود که آیا آمریکا حق شکایت از ایران را دارد یا خیر. یعنی آیا باید فرایند پیش‌بینی شده در قطعنامه ۲۲۳۱ در مورد شکایت آمریکا به جریان افتد یا خیر.
در حال حاضر در این باره در شورا اختلاف وجود دارد و اکثر اعضا معتقدند آمریکا با خروج از برجام، عنوان «مشارکت‌کننده» در برجام را از دست داده و نمی‌تواند از حق شکایت به شورا استفاده کند. اما خود آمریکا مدعی است چون نام این کشور در بند ۱۰ قطعنامه در زمره مشارکت‌کنندگان ذکر شده پس چنین حقی دارد.
مرجعی غیر از خود شورا برای حل این اختلاف وجود ندارد. پس شورا باید در این زمینه تصمیم بگیرد. آیا
همین تصمیم شورا، شکلی است یا ماهوی؟ رویه شورا بر این است که تصمیم‌گیری در مورد شکلی یا ماهوی بودن یک موضوع، خود امری ماهوی است و تابع حق وتو. پس آمریکا می‌تواند تصمیم به شکلی بودن موضوع را وتو کند (وتوی اول).
وقتی شکلی بودن موضوع با وتو منتفی شود، خود موضوع که ماهوی باشد به رای گذاشته می‌شود و اینجا هم آمریکا می‌تواند تصمیم به رد شکایت این کشور را وتو کند (وتوی دوم). به این ترتیب، شکایت آمریکا از ایران به جریان می‌افتد.
آنگاه نوبت اجرای بندهای ۱۱ و ۱۲ قطعنامه می‌رسد. در مجموع، از تاریخ ثبت شکایت، شورا باید ظرف ۳۰ روز در مورد پیش‌نویس قطعنامه ادامه لغو تحریم‌های موضوع قطعنامه‌های قبلی تصمیم بگیرد. هر عضو شورا از جمله آمریکا می‌تواند چنین قطعنامه‌ای پیشنهاد دهد. این پیشنهاد باید ظرف ۱۰ روز ارائه شود وگرنه رئیس شورا قطعنامه را پیشنهاد می‌دهد.
اگر قطعنامه پیشنهادی در شورا رد شود، چه با کسب نکردن رای اکثریت یا با وتو، ۳۰ روز پس از تاریخ ارائه شکایت، قطعنامه‌های تحریمی قبلی خودبخود احیا می‌شود. این طرحی است که آمریکا تهدید به اجرای آن کرده و به نظر آنها نقصی ندارد. مقررات قطعنامه ۲۲۳۱ در بندهای ۱۱ و ۱۲، جنبه الزامی دارد.
اما چگونگی سد کردن این مسیر که ناگزیر به بازگشت تحریم‌های شورای امنیت منتهی می‌شود و چالش‌های مربوط به آن موضوعی است که باید جداگانه بدان پرداخت.
@GhadiriNetwork