▪️و إنی لمشتاق الی أرض غزة ... ـ بخش اول از دو قسمت
سرزمین کوچک غزه تاریخی بزرگ دارد. این "مدینة طیبة بین الشام و مصر" (آثار البلاد و اخبار البلاد، زکریا بن محمد قزوینی، ص ۲۲۷) یکی از کهن‌ترین شهرهای جهان است. (المعالم الأثیرة فی السنة والسیرة، محمد محمدحسن شراب، ص ۲۰۹) برخی منابع، غزه و عسقلان را دو عروس خطه فلسطین نامیده‌اند (آثار البلاد و اخبار البلاد، ص ۲۲۷).
بر پایه برخی گزارش‌های تاریخی، غزه زادگاه حضرت سلیمان نبی علی نبینا و آله و علیه الصلوة و السلام است. (الأنس الجليل بتاريخ القدس و الخليل، عبدالرحمن بن محمد ابوالیمن علیمی، ج ۲، ص ۱۳۶) این شهر یکی از مقاصد تجاری قریش پیش از اسلام بود که بازرگانان قریشی در رحلة الشتاء خود (سورة ایلاف) بدان جا می‌رفتند. هاشم بن عبدمناف جد اعلای پیامبر خدا محمد مصطفی صلی الله علیه و آله که سادات و شرفا (بنوهاشم) بدو منسوبند در یکی از سفرهای تجاری قریش، در سن بیست یا بیست و پنج سالگی در همین شهر بیمار شد و جان خود را از دست داد و همانجا به خاک سپرده شد. (معجم البلدان، ج ۴، ص ۲۰۲) به همین دلیل در متون عربی، غزه را، "غزة هاشم" هم می‌نامیده‌اند. (قلائد الاجياد فيما اتفق فى التسمية من البقاع و البلاد، عبدالرحمن بن ابراهیم حسینی حنبلی، ص ۲۱۹؛ مسالک الأبصار فی ممالک الأمصار، احمد بن یحیی بن فضل الله، ج ۳، صص ۵۵۴)
غزه در دوره اسلامی در زمان خلافت خلیفه اول به دست عمرو بن عاص و به احتمال قوی‌تر در زمان خلافت خلیفه دوم فتح شد. (آثار البلاد و اخبار البلاد، ص ۲۲۷)
مهمترین رویداد مربوط به دوره اسلامی در شهر غزه، ولادت محمد بن ادریس شافعی در سال ۱۵۰ ق. در این شهر است. محل ولادت او دست کم تا قرن دهم مشخص و محل زیارت مردم بوده است. (الأنس الجليل بتاريخ القدس و الخليل، عبدالرحمن بن محمد ابوالیمن علیمی، ج ۲، ص ۱۳۶) شافعی در خردسالی از غزه به حجاز رفت و پس از بالیدن وارد بغداد شد ولی همواره دلتنگ زادگاه خود بود و این احساس فراق را در قالب این دو بیت به زیبایی به نظم کشیده است (معجم البلدان، یاقوت حموی، ج ۴، ص ۲۰۲):
و أنی لمشتاق الی أرض غزة و إن خاننی بعد التفرق کتمانی
سقی الله أرضا لو ظفرت بتربها کحلت به من شدة الشوق أجفانی
یعنی:
همانا من شور و آرزوی غزه دارم
هر چند پس از جدایی، پوشاندن این شور و شوق با من همراهی نکرد و خود را نمایاند
خداوند این زمین را سیراب کند که اگر به خاک آن دست یابم
از شدت آرزومندی، با آن خاک، پلک‌هایم را سرمه می‌کشم
در دوران میانی تاریخ اسلام، غزه شاهد هجوم و غارت مغولان هم بود، مغولان مردان غزه را کشتند و زنان و کودکان را به اسارت بردند (تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، تحقیق سهیل زکار، ج ۲، ص ۹۲۱). غزه در زمان حکومت ملک ناصر محمد بن قلاوون مملوکی به عنوان یکی از مرکز حکومتی ممالیک برگزیده و همین امر موجب آبادانی ویژه شهر شد. ابن‌بطوطه که سفر شامات خود را پیش از رفتن به الخلیل از غزه آغاز کرد، آبادانی شهر و رونق بازارها و فراوانی مساجد و شکوه مسجد جامع آن را ستوده است (رحله ابن بطوطه، ج ۱، ص ۲۳۹) ... (ادامه دارد)
۲۶ مهر ۱۴۰۲
@MohsenAlviri