گروه مطالعات تاریخی_فرهنگی قرآن، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار میکند: ششمین نشست از "سلسله نشستهای انتقادی اسلام و باستان متاخر" : دختر فرعون یا همسر فرعون؟ از خوانش مسیحی تا روایت قرآنی محمد حقانی فضل چکیده: مقایسه روایت قرآن از تولد و کودکی موسی (قصص: 7- 13 و نیز طه: 38-40) با روایت تورات (سفر خروج، 2: 1- 10) نشان می‌دهد که علی‌رغم شباهت کلی، این دو گونه حکایت تفاوت‌هایی با هم دارند. برجسته‌ترین تفاوت، مربوط به زنی است که موسی را به فرزندی می‌گیرد. در تورات، این دختر فرعون است که موسی را از آب می‌گیرد و سپس او را به فرزندی قبول می‌کند؛ درحالیکه در روایت قرآنی از همسر فرعون سخن رفته است. پژوهشگرانی مثل گایگر این تفاوت را به ساده‌ترین شکل حل کرده‌ و به اشتباه و پریشان‌فهمی قرآن نسبت داده‌اند. اما کسانی دیگر، این مسئله را ناشی از یک تغییر عامدانه می‌دانند و آن همان فرهنگ عرب زمانه است که نمی‌توانست بپذیرد دختری ازدواج‌ناکرده کودکی را به فرزندی بگیرد. گروهی نیز چنین تفاوتی را ناشی از تأثیر سوره‌های قبلی بر سوره‌های بعدی و یا ناشی از تأثیر روایت‌های قرآن بر یکدیگر دانسته‌اند. در این ارائه، شواهدی ارائه خواهم کرد که نشان می‌دهند بر خلاف دیدگاه‌هایی که معتقدند قرآن در چنین مواردی از سنت یهودی و مسیحی جدا شده است، می‌توان با رجوع به متون یهودی و مسیحی معاصرِ ظهور اسلام این تفاوت را تبیین کرد. برای نیل بدین هدف، در بخش اول، به بررسی رابطه روایت قرآنی از تولد موسی با روایت‌های یهودی می‌پردازم و نشان خواهم داد بسیاری از عناصر روایت یوسفوس را می‌توان در روایت قرآن نیز مشاهده کرد. در نقل یوسفوس از تولد موسی می‌توان ریشه‌هایی برای اشاره به زنی که موسی را از آب گرفت با عنوان «همسر فرعون» یافت. در بخش دوم، بحث خواهم کرد که برای فهم علت و چرایی کاربرد این تعبیر در قرآن، باید به سراغ اینترتکست‌های سریانی در باستان متأخر رفت چراکه بسیاری از عناصر روایی موجود در روایت قرآنی، اینترتکس‌هایی در سنت سریانی و به‌ویژه هوملی یعقوب سروغی درباره تولد موسی دارند. در بخش سوم، به این نکته خواهم پرداخت که تغییر در روایت قرآنی گویی پاسخی است به تفسیری که در فضای سریانی و به‌ویژه هوملی‌های یعقوب درباره دختر فرعون یافت می‌شدند. قسمت انتهایی ارائه نیز به این سوال اختصاص خواهد داشت که نقش این تغییر در پیامبرشناسی قرآنی چیست و چگونه در خدمت بدان ایفای نقش می‌کند. لینک ورود به نشست: https://webinar.ihcs.ac.ir/b/ihc-zy7-raj-r7u https://eitaa.com/HadithSciences