بسم الله الرحمن الرحیم اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم امام باقر علیه السلام می فرماید: *«إِنَّما یُداقُّ اللّهُ الْعِبادَ فِى الْحِسابِ یَوْمَ الْقِیمَةِ عَلى قَدْرِ ما آتاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ فِى الدُّنْیا»:* ( معاني الاخبار شيخ صدوق ص 2) «خداوند در روز قیامت در حساب بندگانش، به اندازه عقلى که در دنیا به آنها داده است، دقّت و باریک بینى مى کند». امام باقر علیه السلام جنبش علمی به وجود آورد که در دوره امامت فرزندش امام صادق علیه السلام به اوج خود رسید. وی در علم، زهد، عظمت و فضیلت سرآمد بنی هاشم بود و روایات و احادیث وی در زمینه علم دین، آثار و سنت نبوی، علوم قرآن، سیره و فنون اخلاق و آداب بدان حد است که تا آن روز از هیچ یک از فرزندان امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام به جا نمانده بود. در این عصر بود که شیعه تدوین فرهنگ خود - شامل فقه و تفسیر و اخلاق- را آغاز کرد. پیش از امام باقر علیه السلام نظرات فقهی شیعه، محدود بود. سستی پایه‌های حکومت امویان، برای امام باقر علیه السلام و نیز امام صادق علیه السلام زمینه‌ای را فراهم آورد که برای سایر ائمه علیهم‌السلام فراهم نشد. این زمینه، سبب شد تا امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام بیشترین آرای فقهی، تفسیری و اخلاقی را در کتب فقهی و حدیثی از خویش بر جای گذارند. از این رو راویانی چون محمد بن مسلم ۳۰ هزار حدیث و جابر جعفی ۷۰ هزار حدیث از امام باقر علیه السلام نقل کرده‌اند. شهرت علمی امام باقر علیه السلام نه تنها در حجاز، بلکه در عراق و خراسان نیز فراگیر شده بود، چنان‌که راوی می‌گوید: مردمی از خراسان دورش حلقه زده و اشکالات علمی خود را از او می‌پرسند. سال‌های ۹۴ تا ۱۱۴ق زمان پیدایش مسلک‌های فقهی و اوج‌گیری نقل حدیث درباره تفسیر بود. در این دوران گروه‌هایی مانند خوارج، مرجئه، کیسانیه و غالیان در ترویج عقاید خود تلاش می‌کردند. امام باقر علیه السلام استدلال‌های اصحاب قیاس را رد می‌کرد و میان عقاید اهل بیت با سایر فرق اسلامی مرزبندی کرد. او درباره خوارج فرمود: خوارج از روی جهالت عرصه را بر خود تنگ گرفته‌اند، دین ملایم‌تر و قابل انعطاف‌تر از آن است که آنان می‌شناسند. *منابع:* - مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۷. - دخیل، ائمتنا، ج۱، ص۳۴۷. - کلینی، الکافی، ج۶، ص۲۶۶؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۶، - حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۸، ص۳۹.