9. در این میان، موضعگیری نظری کسانی مانند مرحوم آیتالله میرزاصادقآقا از جهاتی تندتر از دیگر مخالفان و منتقدان مشروطه بود. چهآنکه در نظر او، اگر پیشتر فقط حاکم بود که غاصب مقام ولایت امام معصوم(ع) دانسته میشد، اینک در الگوی مشروطه همه مردم مشارکت کننده در انتخابات در این غصب شرکت جستهاند. مگر آنکه، مداخلات مردم و نمایندگان را از راهی مانند اذن فقیه لباس مشروعیت دهد.
10. مرحوم شیخ فضل الله همانند مرحوم نائینی به ولایت فقیه باور داشت و بیتردید، مشروعیت تصرفات و مداخلات در امور ولایی توسط وکلای مجلس را از این طریق تجویز میکرد. مرحوم نائینی نیز در پاسخ به دیگر منتقدان مشروطه، مشروعیت مداخلات و تصرفات آنان را از طریق «اذن عمٌن له الإذن» یعنی با اذن فقیه تجویز میکرد. روشن است که اگر قدرمقدور فقها با حمایت مردم در دورانی بیش از مشروطه باشد و فقیهی در رأس امور باشد، این الگوی حکومتی هم ظرفیت بیشتری برای تأمین مشروعیت وکلای مجلس و کارگزاران حکومتی برای اصل مداخلات و تصرفات ولایی دارد و هم میتواند به صورت عینیتر کارآمدی تقنین را ارتقا بخشد و از وضعیت انفعالی مربوط به عصر قجری فراتر رود.
11. موقف نظری مرحوم شیخ فضلالله نوری و مرحوم نائینی میتواند در انقلاب اسلامی به عیان دیده شود. چرا که مشروعیت دخالت قانونگذاران از طریق اذن ولی فقیه تأمین میشود. گوآنکه، ضوابط نقشآفرینی آنان در این منصب میبایست به صورتی جدی مورد تأمل قرار گیرد.
ذبیح الله نعیمیان: 21 /12 /1402
@andishkade_f_h
🌷🇮🇷 اندیشکده فقه حکومتی 🇮🇷 🌷