نفقه کودک شبیه‌سازی‌شده
پرسش 784: آیا شبیه‌سازی کودک، جایز است؟ اگر جایز است، نفقه‌اش بر عهده کیست؟
پاسخ: اشکالی ندارد و نفقه آن برعهده مسئول مرکز و مؤسسه حقیقی یا حقوقی می‌باشد.
پرسش 785: با عنایت به رشد روزافزون مهندسی ژنتیک و تأثیر آن در انسان، حیوانات و گیاهان و همچنین تولید و مصرف محصولات تغییر یافته ژنتیکی در کشورهای مختلف، نظر حضرت‌عالی درباره سؤالات زیر چیست:
1. از دیدگاه فقهی، شبیه‌سازی انسان برای درمان (شبیه‌سازی جنینی) که در آن تخمک بارور شده، قبل از دو هفتگی و پیش از انتقال به درون رحم، تخریب می‌گردد و از آن سلول‌های بنیادین بالقوه، با اهداف درمان در بیماری‌هایی چون: دیابت، آلزایمر، سرطان و همچنین تولید بافت‌های مختلف بدن به منظور پیوند عضو، استخراج و مورد استفاده قرار می‌گیرد، چه حکمی دارد؟
پاسخ: با توجه به مقدمه‌ای که ذکر می‌شود:
اگر شبیه‌سازی برای جامعه فایده‌ای داشته باشد، مثلاً بتوانند موادی از این راه به دست آورند که در دارو‌سازی مورد استفاده قرار گیرد یا به وسیله آن بتوانند نقایصی را که در برخی آدمیان وجود دارد (مانند ناموزون بودن یا ناقص بودن اعضای بدن یا برای پیوند عضو و امثال آن) برطرف کنند، در این صورت می‌توان گفت که از نظر شرع هیچ‌‌گونه منعی ندارد.
امّا اگر این ایده و پدیده، فوایدی را که بیان شد، نداشته باشد و تنها وسیله‌ای برای همانندسازی به گونه گسترده باشد، در این صورت به دلیل پیامدهای زیانباری که دارد، نمی‌توان گفت که از نظر شرع مورد تأیید است.
ما تعریف شبیه‌سازی را در جلد پنجم استفتائات، به گونه مفصل بیان کردیم که برای آگاهی بیشتر به آن‌‌جا مراجعه شود.
2. از دیدگاه فقهی، شبیه‌سازی انسان برای تولید کودک و انسان همانندسازی شده، با اهدافی از جمله رفع مشکلات فرزندآوری در زوجین نابارور، تولید اشخاص نابغه، تولید افراد سرشناس یا جایگزین کردن عزیزانی که فوت کرده‌اند، چه حکمی دارد؟
پاسخ: پاسخ این پرسش که مربوط به شبیه‌سازی است، از پاسخ سؤال قبلی هم معلوم می‌شود؛ ولی لازم است در این‌‌جا مطلبی را بیان کنیم و آن این‌که شبیه‌سازی عبارت است از تولید نسخه‌ای از انسان، مطابق با اصل او، بدون این‌که نیازی به تلیقح سلول‌های جنسی مذکر و مونث باشد و همان‌‌گونه که در انسان امکان دارد، در حیوان نیز امکان‌پذیر است.
شبیه‌سازی انسان، از جمله مسائلی است که در سطح جهان مطرح شده و ماهیت، نتایج و پیامدهای مثبت و منفی آن مورد تحقیق و بررسی دانش‌پژوهان و عالمان آگاه از مبانی شریعت قرار گرفته تا بتوانند حکم شرعی آن را بیان کنند؛ زیرا تا ابعاد موضوع و ویژگی‌های درونی و بیرونی و فواید و پیامدهای آن به گونه کامل مشخص نشود، حکم آن را نمی‌توان از نظر شرع بر اساس مبانی و عناصر اصلی شرع کاوید و این مطلب به موضوع شبیه‌سازی انسان اختصاص ندارد؛ بلکه شامل هر پدیده تازه دیگری نیز می‌شود که در آینده نه‌چندان دور شاهد آنها خواهیم بود.
3. از دیدگاه فقهی، تولید حیوانات و گیاهان تغییریافته ژنتیکی، همچنین استفاده از محصولات آنها (مانند: شیر، گوشت، پشم و محصولات لبنی در حیوانات و نیز سبزیجات، میوه‌ها، دانه‌های روغنی و الیاف گیاهی مانند کتان و پنبه در گیاهان) چه حکمی دارد؟
پاسخ: شبیه‌سازی حیوان برای انسان از نظر شرعی منعی ندارد؛ زیرا برای انسان بی‌فایده نیست و پیامدهای زیانباری برای او ندارد؛ چون با کار مهندسی ژنتیک ممکن است حیواناتی به وجود بیایند که بتوان از اعضای بدن آنها برای پیوند به انسان‌ها استفاده کرد. علاوه بر این ممکن است موادی را که آنها در بدنشان تولید می‌کنند، در دارو‌سازی و غیر آن به کار برد یا به کمک آن بتوان نسل گونه‌هایی از حیوانات را که در حال انقراض و نابودی هستند، حفظ کرد و موارد دیگر. سال‌‌هاست که دانشمندان بسیاری در جهان روی پروژه همانندسازی حیوانات کار می‌کنند و به نقل از برخی محققان، نخستین کسی که در این راه گام برداشت، پژوهشگری به نام «گوردون» بود که برای اوّلین بار چند قورباغه همانندسازی شده را به وجود آورد که البته بیش از چند روز زنده نماندند. با گذشت حدود ربع قرن از این تجربه، محققی به نام «یان ویلموت» پس از صدها بار آزمایش، اوّلین حیوان همانندسازی شده را در سال 1997 به وجود آورد که یک گوسفند بود که زنده ماند و به گونه عادی رشد و نمو کرد.
برخی از کسانی که به دنبال آگاه شدن از ایده همانندسازی موجودات زنده برای انسان می‌باشند، گفته‌اند: دشواری و سختی آن بدین جهت است که اندیشمندان و دانشمندانی که در این زمینه کار کرده‌اند، تاکنون نتوانسته‌اند از سلول تمایز‌یافته مثلاً از یک سلول پوست یا یک سلول رگ یا یک سلول مخاط روده یا هر سلول دیگری، یک موجود زنده کامل به وجود آوردند؛ با وجود این‌که همه آنان می‌دانند تمام سلول‌های بدن، یک ذخیره ژنتیکی یا همان DNA یکسان دارند و این امکان بالقوه را دارند که به یک موجود زنده کامل