تقسیم آب و سازوکار آن در رویان
✍ مصطفی عرب عامری
در گذشته که جوب‌های سیمانی و لوله های انتقال آب متداول نبود، هنگامی که از یک مسیر، دو آب عبور می کرد جهت تقسیم آن از اصطلاح "بیل‌بخش" یا وسیله‌ای بنام "رحمانه" استفاده می کردند. جهت زدن رحمانه، بغل نهر که مسطح بود و آبی آرام داشت، با بیل بصورت عمودی صاف می شد و از چوب (ترجیحاً چوب کبریت) جهت مشخص کردن خط تراز آب استفاده می کردند.
در جاهایی که چند جوب آب وجود داشت و تعداد آب‌ها زیاد می شد، جهت تقسیم آب از "کرو" استفاده می کردند. جهت درست کردن کرو پس از انتخاب محل و مکان آن، بسته به تعداد آب‌های عبوری (معمولاً عرض آن در ابعاد سه الی شش متر و طول آن پنج الی هشت متر) زمین را مسطح می کردند و چند متر جلوتر از رسیدن آب به دهنه‌های کرو یک تراز درست می کردند و بعد از آن خود کرو به چند قسمت مساوی تقسیم می شد و معمولاً فاصله هر دهنه بین بیست الی سی سانتی متر بود.
بزرگترین کروی رویان که سیمانی بود در منطقه سَرکرو (حدودقلعه‌بالا) قرار داشت که از ۱۰ دهانه تشکیل می شد و از آن طریق آب به سمت سریخدان و راه حصار و راه شاهرود قدیم هدایت می شد. بعد از آن کروی سریخدان قرار داشت که از چوب درخت سنجد درست شده بود و هشت دهانه داشت. از جمله کسانی که تجربه و مهارت در زمینه رحمانه و تقسیم آب داشتند حاج ذبیح اله دامغانی و مرحومان حاج‌میرزا میرحسن و محمدشاکری (شیخ‌حسین) بودند.
به واسطه اهمیت تقسیم آب در رویان خانه ای برای میراب از خشت و گِل ساخته شده بود که به فاصله کمی پایین تر از کرو سریخدان قرار داشت افرادی نیز به شغل میرابی مشغول بودند که از جمله آنها می توان به مرحومان ریئس رجب و برادران حاج رحمت و حاج حسن بسطامی (محمدخان) و علی آقا محمد اشاره کرد.
_________
منابع شفاهی:
محسن شاکری
برای مشاهده مستندات تاریخی رویان به کانال زیر بپیوندید👇👇👇
📚[رویان جامعه و فرهنگ]
@Rooyan_farhang