🌓 علی ع از زبان علی ع در قالب تشبیه و تصویر 👈 گزارشی از مقاله ارائه شده در همایش بین المللی بلاغت و زبان عربی در دانشگاه الجامعه اللبنانیه بیروت ۵ /۲/ ۱۴۰۳ 🔹یادداشت روز 🔸در این مقاله گزاره های تصویر سازی علی ع، نسبت به خویشتن، به ترتیب، در سه دوره بررسی می گردد: دوران طفولیت و‌ پیش از امامت، دوران امامت و‌ولایت و دوران حاکمیت و رهبری امت ⏪ ۱. دوران پیش از امامت بی گمان از امتیازها و افتخارهای منحصر به فرد علی ع نزدیکی و خویشاوندی منحصر بفرد با رسول خداست. علاوه بر اینکه از نظر فکری و روحی و حتی بالاتر از جهت گوهر ذات، هر دو از یک سرشت نور واحدند؛ چنانکه خود حضرت، در قالب تصویر و تشبیه، این منشا مشترک را بیان کرده و می فرماید: " أنا من رسول الله کالضوء من الضوء و الذراع من العضد " من و رسول خدا چون روشنایی از یک روشنی و چون آرنجی از یک بازو هستیم. 🔺گویاترین دلیل بر این مدعا آیه مباهله است که در بیان یگانگی نفس علی با نفس نبی می باشد و به قول معروف یک جان در دو بدن هستند. 🔺برشی دیگر از زندگانی علی ع دوران کودکی اوست که با تعالیم اخلاقی پیامبر اکرم ص تربیت و رشد یافته و در خطبه معروف به خطبه قاصعه، رابطه خود در خردسالی با پیامبر را به ارتباط کودک با مادر شبیه ساخته است؛ " لقد کنت أتبعه اتباع الفصیل أثر أمِّه، یرفع لي في کل یوم من أخلاقه علما" ⏪ ۲. دوران امامت و‌ ولایت داستان برخورد با علی ع در زمان امامت او‌ روایتِ اندوهناکی از نادانی مردم و ظلم بر مولاست؛ آن حضرت در اینجا نیز با تشبیه هاى خود به تصویرسازی آن شرایط و وضعیت آن زمانه، پرداخته اند. 🔺در یک بیان، جایگاه خود برای مردم را به منبع نور نسبت به تاریکی تشبیه می کند که باید از منبع نور برای گم نکردن مسیر مدد جست: " انما مثلي بینکم کمثل السراج فی الظلمة، یستضیئ به من ولجها " 🔺 در بیانی دیگر امام نسبت خود با مردم را در خطبه معروف به شقشقیه چنین تشبیه نمود: " انَّ مَحَلّی مِنها مَحَلُّ القُطبِ مِنَ الرَّحى؛ ینحَدِرُ عَنِّی السَّیلُ، و لا یرقى إلَی الطَّیرُ، فَسَدَلتُ دونَها ثَوبا، و طَوَیتُ عَنها کشحا" 🔺حضرت در این خطبه از چهار تشبیه بلیغ و دقیق برای بیان منزلت دينی و جایگاه علمی خویش بهره می برند، خود را به سنگ آسیاب، دانش خود را به سیل خروشان، موقعیت فکری و معنوی خویش را به بلندای پرواز پرندگان و خلافت و حکومت را هم به لباس تشبیه می کند، همه اینها به طور غالب از جنس تشبیه معقول به محسوس اند تا برای مخاطب، بیشتر قابل فهم باشد. ⏪ ۳. دوران حاکمیت و رهبری در قاموس علی ع حقوق اصناف مردم به ویژه محرومان جایگاهی والا دارد؛ بر این پایه، همواره حاکمان را به رعایت حقوق رعیت امر می نمایند و در بیان این دستور از تشبیه سازی های زیبایی بهره می برند، چه در آن جا که ماموران حکومت را مورد خطاب، قرار می دهد و چه آن گاه که از شدت شفقت و مواظبت، بر خود نهیب می زند. 🔺حضرت در نامه ای به یکی از حاکمان فراتر می رود و آن ها را به تندى، مذمت می کند" فَمَا خُلِقْتُ لِيَشْغَلَنِي أَكْلُ الطَّيِّبَاتِ كَالْبَهِيمَةِ الْمَرْبُوطَةِ هَمُّهَا عَلَفُهَا أَوِ الْمُرْسَلَةِ شُغُلُهَا تَقَمُّمُهَا تَكْتَرِشُ مِنْ أَعْلَافِهَا وَ تَلْهُو عَمَّا يُرَادُ بِهَا، أَوْ أُتْرَكَ سُدًى أَوْ أُهْمَلَ عَابِثاً أَوْ أَجُرَّ حَبْلَ الضَّلَالَةِ أَوْ أَعْتَسِفَ طَرِيقَ الْمَتَاهَةِ ": آفريده نشده ام كه غذاهاى لذيذ و پاكيزه مرا سرگرم سازد، چون حيوان پروارى كه تمام همّت او علف، و يا چون حيوان رها شده ای كه شغلش چريدن و پر كردن شكم بوده و از آينده خود بى خبر است. 🔺 در کنار مذمت حاکمان؛ حرمت و کرامت مردم را نیز مورد توجه عنایت ویژه قرار می دهد: " وَ اخْفِضْ لِلرَّعِيَّةِ جَنَاحَكَ وَ ابْسُطْ لَهُمْ وَجْهَكَ وَ أَلِنْ لَهُمْ جَانِبَكَ " 🔺بالاتر از این ها، هنگامی که مالک اشتر را به حکومت مصر منصوب می کند؛ با تشبیه حاکم ظالم به حیوانی درنده، هشدار و نهیب می دهد که مبادا به هیچ انسانی بی حرمتی صورت گیرد: " و لاتکن سبعا ضاریا تغتنم آکلهم، فانهم صنفان: اما أخ لک فی الدین آو نظیر لک فی الخلق " 🔺 مولا در اینجا دایره مهرورزی حاکم بر مردم را گسترده، اعم از مسلمان و یا غیر مسلمان می داند و هر گونه تعرض به آن ها را به درندگی و گرگ صفتی نصویر سازی می کند. 🔺در حقیقت از نگاه مام على ع همه انسان ها چه همکیش و چه همنوع، مستحق تکریم و ارزش مداری هستند که در اصطلاح امروزی این گونه حرمت گذاری ها به پیروان دیگر ادیان را پلورالیسم اخلاقی یا رفتاری می نامند. 👆مقاله کامل یادداشت فوق در مجموعه مقالات چهارمین همایش "اللغة العربیة و التفاعل الحضاری" به ربان عربی منتشر خواهد شد، انشاالله. ✍ مسلم محمدی 🌍 پايگاه نقد و تبیین🔻 https://eitaa.com/jtabiin •┈┈••••✾•🌿🌺🌿•✾•••┈┈•