⭕️درس گفتارهای محرم۹۹
«کوفه؛نهضت،نظام؛تاب آوری»
پرده چهارم: الهیات قعود و دکترین ابوموسی ۱
🔸پس از نهضت موفق کوفی علیه عثمان، همانها امیرالمومنین را برگزیدند. نظام علوی وعده داده شد اما از اول با الهیاتی رقیب و دکترینی سیاسی اجتماعی برای کوفه مواجه شد که درک روشن از آن بسیار پراهمیت است.
"الهیات قعود و توقف" در نظر برخی صحابه نسبت به خلافت امیر(ع) یا جنگهای او با مسلمان -که برای اولین بار در اسلام رخ می داد- از سوی و "دکترین سیاسی ابوموسی اشعری برای کوفه" (بی طرفی و نوعی دولت ملی) ؛در نظام علوی به هم رسیدند وتاثیری عمیق و شگرف بر کوفه تا کربلا گذاشتند!
برای اولین بار کسانی از مشاهیر اسلام با خلیفه برگزیده (والبته منصوب الهی)یا اصلا بیعت نکردند یا بیعت جهاد نکردند: حسان بن ثابت، اسامه بن زید، سعد ابی وقاص، زید بن ثابت، ابو سعید خدری، انس بن مالک، ابودردا، ابوموسی اشعری و...
🔸طرفداران این الهیات جدید در صفین به 30000نفر رسید که در رقه و قرقیسا و...خیمه زدند و نه جانب معاویه بودند نه علی(ع)!(البته شام یک دست برای معاویه بود و این الهیات در مدینه و کوفه وبصره یار می گرفت!)
آن جریان الهیاتی در کوفه با ابوموسی اشعری تشخصی زمینی گرفت و دکترینی سرزمینی برای کوفه شد که تا کربلا ادامه یافت. در کربلا هم مقابل صف ابن زیاد و سید الشهدا(ع) عده ای زیاد بر تپه ای بیطرف مانده و فقط برای حسین(ع) دعا کردند!
✅ سیر ماجرا:
معترضین علیه عثمان همانجا با امیر(ع) بیعت کردند نمایندگان کوفه و مصر و بصره در مدینه به نمایندگی بیعت کردند.
در کوفه، مردم سراغ ابوموسی (والی ابقاء شده از عثمان) آمدند تا بیعت کنند اما او اظهار توقف کرد!
با احتجاج اصحابی مثل هاشم مرقال ، بیعت کرد. اما دوباره در تجهیز مردم برای مقابله با بیعت شکننان جمل اعلام توقف کرد!
✅ ابوموسی؟
از مهاجران حبشه بود. در زمان حکومت رسول الله(ص) معلم فقه یمن وقاری زیبا لحن کوفه واز فرماندهان موفق فتوحات بود.
لذا جمع بین خصائصی که روانشناسی اجتماعی کوفه می خواست را داشت: نظامی گری/ تظاهرمسلمانی.
عمده کوفیان هم یمنی بودند و فقه را از او آموخته بودند.به حسب نقل طبری دوره ای کوتاه بعد از عمار و قبل از مغیره هم والی کوفه بوده است.
با اخراج سعید بن عاص ؛ از سوی کوفیان او به امارت کوفه نهاده شد و عثمان رضایت داد. به نقل یعقوبی ،امیر(ع) فقط او را بخاطر مشورت مالک اشتر در کوفه ابقاء کرد.
اما دینوری و طبری از نصب والیانی بنام عماره بن حسان یاعماره بن شهاب می نویسند که ظاهرا در راه بر میگردد چون می شنود که مردم ابوموسی را می خواهند.
✅ تولد دکترین ابوموسی
امیر(ع)با 400 صحابه(70بدری)به تعقیب طلحه و زبیر و عایشه اقدام کرد . وقتی آنها به سمت بصره رفتند در چند نوبت برای ابوموسی نماینده فرستاد . در همه موارد ابو موسی بر توقفش در جنگ و فتنه خواندن این مسلمان کشی پا می فشرد.
با سخن صحابه مردم بسیج شدند و با رسیدن و مداخله مالک، ابوموسی از قصر اخراج شد و حکم عزل او ونصب قرظه بن کعب انصاری رقم خورد.
اما ابوموسی در آخرین نطق امارتش در مسجد کوفه گفت:"ای مردم کوفه از من اطاعت کنید تا پناهگاه اعراب شوید ! مظلوم به شما پناه آورد و درماندگان در پناه شما ایمن شوند..."
اینگونه "دکترین کوفه ی بی طرف" بیان شد. شهر اصلی جنگاوران مسلمان در درگیری متخاصمان با خلیفه مشروع بی طرف بماند تا خود قطبی شود که پناه دیگران گردد. وقتی مدینه وشام با جنگها تضعیف شد کوفه (با وسعت قلمرویش) پناه مسلمانان باشد.
این تئوری بی اثر نبود واز شهر نظامی کوفه برای جمل فقط 6000تا 12000 نیرو بسیج شد! کفایت پیروزی بر جمل کرد اما خبر از اثر این دکترین در حوادث بعد می دهد .
✅ اولین جنگ بی غنیمت!
کوفه نظامی و متنعم از فتوحات حالا در جنگ مسلمان حق غنیمت هم ندارد ! امیر المومنین از آن منع می کند.
این هم با آن خصائص جمعی و روان اجتماعی مشترک کوفه نمی سازد.
آن الهیات و دکترین کوفی آن و این خصوصیت ،از چالش های اصلی ای می شود که نظام علوی در کوفه تاب نیاورد.
(این پرده ادامه دارد)
☑️ @m_ghanbarian