و اطل اعمارهم و بارک لهم فی کسبهم؛ (کشف الخطا، ج1، ص48) خداوندا! معلمان را بیامرز و عمر طولانی به آنان عطا فرما و کسب و کارشان را مبارک گردان!» قرآن در برخی از آیات به جایگاه معلّم اشاره کرده و از آن به بزرگی یاد می کند. جایی به طریق سؤال که می فرماید: قل هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون یعنی بگو: آیا کسانی که می دانند و کسانی که نمی دانند مساوی هستند؟! (هرگز) این آیه تعریفی است بر اینکه عالمان و جاهلان هرگز مساوی نیستند و اگر فلسفۀ مساوی نبودن عالمان و غیر عالمان را در قرآن جستجو کنیم قرآن می گوید: اوّلا: تنها عالمان هستند که از خداوند خوف و وحشت دارند: انّما یخشی الله من عباده العلماء. ثانیاً: بعضی از مسائلی که در قرآن به طور مثل ذکر شده اند و این مثل را جز عالمان نمی فهمند، آنجایی که می گوید: و تلک الامثال نضربها للناس و ما یعقلها إلا العالمون[6] یعنی اینها مثلهای هستند که ما برای مردم می زنیم و جز عالمان آن را نمی فهمنند. امّا جای دیگر منزلت و جایگاه مؤمن عالم را با مؤمن عادی چند برابر و بزرگ می داند. آنجایی که می فرماید: یرفع الله الذین آمنوا منکم و الذین اوتوا العلم درجاتٍ[7] یعنی «خداوند کسانی از شما را که ایمان آورده اند بالا می برد و به کسانی که بهره ای از علم دارند درجات بزرگی می بخشد». و بالاخره در مقام و جایگاه رفیع معلم همین بس که حضرت امیر المومنین علی (ع) می فرمایند : (( من علمنی حرفا فقد صیرنی عبدا )) کسی که به من یک حرف بیاموزد مرا بنده ی خود کرده است . سخنی زیبا از امام صادق علیه السلام ارزش و مقام معلم خوب را روشن می سازد. حضرت می فرماید: «تمامی جنبندگان روی زمین و ماهی های دریا و هر کوچک و بزرگ در زمین و آسمان خدا، برای آموزگار خوب طلب آمرزش می کنند». البته این شرافتها و فضایل برای معلم، زمانی ارزشمند است که بتواند این موهبت الهی را در وجود خود محقق سازد و با تمام وجود در جهت کمال جامعه به تعلیم و تربیت بپردازد. شرافت و مرتبت معلم زمانی اهمیت دارد که بتواند شان خداوند و پیامبران را در وجود خود محقق سازد و پیوند انسان به هدف متعالی خلقت یعنی عبادت را برقرار سازد. لذا در این تعریف شهید مرتضی مطهری یکی از آن معلمان راستین است که اولاً با نگاه ترکیبی به همه معارف بشری نظر می کند و ثانیا تمامی تلاشهای علمی و عملی را مقدمه ای برای عبادت می داند و در این راه به مرحله سوم دینداری راه می یابد و با شهادت، عبادت عملی و علمی خود را کامل می سازد. معلم شایسته از دیدگاه قرآن : با توجه به اهمیت مقام و منزلت معلم در قرآن به بررسی برخی از اوصاف معلمین از منظر کلام وحی می پردازیم : نخستین و اساسی ترین نشانه معلم نمونه، برخورداری او از سوز و گداز «انسان سازی» است. تنها عده معدودی از انسان ها هستند که همه وجودشان سرشار از سوز و گداز سازندگی است. این افراد عاشق تربیت هستند. قوی ترین انگیزه در آنها، سوز و شوق انسان سازی است. این افراد، از هدایت فردی به شادی و خرسندی دست می یابند. سوز و گداز، اساسی ترین و ضروری ترین ویژگی معلم نمونه است . انسان ها به طور فطری عاشق کمال هستند و بی اختیار در برابر کمال به خضوع درآمده، جذب آن می گردد. وقتی شاگردی جذب کمالی از کمالات معلم شود، به سوی آن کمال و صاحب کمال کشیده خواهد شد. تغییرات اخلاقی، با گفتار و پند و اندرز صورت نمی پذیرد، بلکه کردار و رفتار انسان هاست که موجب دگرگونی در دیگران می گردد. امام صادق علیه السلام در سخنی ارزشمند می فرماید: «مردم را با اعمال و رفتار خود به خوبی ها دعوت نمایید و توجه داشته باشید که دعوت زبانی، فاقد ارزش و بها است». اما اینگه گفته شده معلمی شغل انبیاست خود بی‌شک نیاز به اسنادی دارد که با نگاهی تقریبا موشکافانه نمایان می‌شود. جایگاه و مقام معلم در آیات متعددی از قرآن کریم ذکر شده است و به نظر می‌رسد معلمی، حرفه‌ای است که خود خداوند متعال به تبیین وظایف آن پرداخته است. 1 – دعوت به توحید : توحید، پایه و اساس دین است. شناخت یگانگی خداوند انسان را به کرنش در برابر مبدأ آفرینش وادار می کند. به زندگی انسان هدف و رنگ و معنا می بخشد. لذا نخستین اصلی است که همه پیامبران الهی در جامعه بشری مطرح نموده اند. در فرهنگ قرآنی، لقمان در مقام معلّمی و تعلیم و تربیت فرزندش، که شاگرد او نیز هست، نخستین اصلی را که بیان می کند، همان توجه به وحدانیت و یکتایی خداست: یا بُنَی لا تُشْرک باللّه اِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظیمٌ (لقمان: 13) پسرم، برای خدا شریک قرار مده؛ زیرا شرک ستمی بزرگ است. این مسأله بیان می کند که هر کسی که در مقام تعلیم و تربیت قرار می گیرد ـ در هر سطح و رشته ای ـ باید آغاز و انجام آموزش او برای خدا باشد؛ بکوشد تفکر خدا محوری را در ذهن های پاک و بی آلایش شاگردانش بیدار و بارور نماید و روح های بزرگ آنان را