مجموع یا ماکزیمم؟
به شیوههای امتیازگیری و امتیازدهی در سطوح مختلف جامعه توجه کنید: امتحانات درسی، آزمونهای ورودی مدارس، کنکور، ترفیع و ارتقاء استادان دانشگاه، شناسایی آثار برتر هنری و مسابقه بین برندهای تجاری.
در همه این موارد افرادی باید به افراد دیگر امتیاز دهند و کسی که امتیاز بیشتری را کسب کرده باشد به مرحله بعدی صعود خواهد کرد. چیزی که در بین همه این سیستمهای امتیازدهی مشترک است محاسبه مجموع امتیازات است.
اگر استادی ۱۰۰ مقاله ۱ امتیازی بنویسد میتواند ۱۰۰ امتیاز در فرم خود کسب کند ولی تألیف تنها یک مقاله ۱۰ امتیازی در جایی دیده نمیشود.
اگر دانشآموزی در هر یک از دروس کنکور ۳۰ درصد پاسخها را درست بنویسد در کنکور قبول میشود اما اگر تنها در یک درس ۱۰۰ درصد پاسخ درست دهد احتمال کمی دارد که به دانشگاه خوبی راه یابد.
اگر دانشجویی همه سؤالات امتحان را زخمی کند و نیمی از پاسخ را بدهد میتواند آن درس را قبول شود اما اگر تنها یک سؤال را به تمامی پاسخ دهد شاگرد تنبلی به حساب میآید.
این سیستم امتیازدهی باعث میشود که افراد، توانایی خود را مبتنی بر فرمها پرورش دهند و طبیعتاً مسئولیتها، قدرتها، میزها و بودجهها در اختیار همان کسانی قرار خواهد گرفت که دانش را زخمی کردهاند، فرمها را پر کردهاند و موقعیتها را تصاحب کردهاند.
برای یک لحظه تصور کنید که اگر ملاک محاسبه امتیاز، به جای مجموع بر اساس ماکزیمم میبود چه اتفاقی رخ میداد:
امتیاز کسب شده توسط فردی که ۱۰۰ مقاله ۱ امتیازی نوشته بود برابر ۱ و امتیاز کسب شده توسط فردی که یک مقاله ۱۰ امتیازی نوشته بود برابر ۱۰ میشد.
دانشآموزی که ۳۰ درصد از هر درسی را در کنکور پاسخ درست داده بود امتیاز ۳۰ میگرفت و دانشآموزی که تنها در یک درس ۱۰۰ درصد پاسخ درست داده بود امتیاز ۱۰۰ را کسب میکرد.
دانشجویی که سوالات را زخمی کرده بود رد میشد و دانشجویی که یک سؤال را به تمامی حل کرده بود امتیاز بیشتری میگرفت.
آیا لازم است همه ما در همه زمینهها امتیازی اندک بگیریم تا دکور مجموع امتیازات ما چشمانداز زیبایی داشته باشد؟
جامعه برای انجام کارهای خود به کدام یک بیشتر احتیاج دارد: ریاکاری در کسب مجموع بیشتر یا تأثیرگذاری بر درستی انجام کار از طریق امتیاز موضعاً برجسته؟
اگر امتیازگیرنده هستیم میتوانیم با سخیف شمردن فرمهای مجموعپذیر موجب تغییر نگاه شویم و اگر امتیازدهنده هستیم میتوانیم نیمنگاهی نیز به افراد برجسته با امتیازات ویژه موضعی داشته باشیم.
هدر رفت بودجهها و به نتیجه نرسیدن اقدامات اجرایی به دلیل آن است که مجموع خرمهرههای بازار، بر ارزش الماسهای نادر جامعه چربیده است و هر روز توانمندان واقعی را بیشتر به حاشیه میرانَد.
برای یافتن گوهرهای ذیقیمت جامعه، باید همین امروز نگاه خود را از امتیازدهی مبتنی بر مجموع به شایستهگزینی ارتقاء دهیم. فردا برای این کار بسیار دیر است.
۲۹ دیماه ۹۹
مجید میرزاوزیری
ℵ
@math_qom