تاریخ حسرت در ایران مجید بهستانی نگاهی به تاریخ کشور ایران نشان می¬دهد که مطابق با تاریخ ثبت شده ایرانیان چهار دوره حسرت آمیز از سر گذرانده اند. این حسرتها در پی دورانهای خوب و درخشان در میان یک ملت شکل می گیرد. از دست دادن آن دورانها به آغاز دورانهای حسرت منجر می شود. اولین حسرت با فروپاشی هخامنشیان و سلطه رومیان شروع می شود. بیش از دو سده این دوران ادامه داشت. دومین حسرت با سقوط ساسانیان به دنبال حمله اعراب شکل می گیرد. در این دوره،‌ بخشی از جمعیت ایران با مهاجمان همراهی می کنند و از فرهنگ و سیطره آنان استقبال می کنند. اما بخشی دیگر، آن را شکستی خفت بار می دانند و نگاهی حسرت آمیز به گذشته خویش داشتند. نهضت شعوبیه جزئی از این فضا به حساب می آمد. بخش مهمی از این نهضت تازه مسلمانانی بودند که از نگاه تبعیض نژادی اعراب به ستوه آمده بودند. حسرت با حمله مغولان آغاز می¬شود و تقریبا این دوره یک سده طول می کشد تا زمانی که آنها علاقه مند به دین و مرام ایرانیان شده، گروهی از آنان به مذهب اهل سنت،‌و گروهی دیگر به مذهب تشیع گرویدند و اتفاقا نقش بی بدیلی در تحول نوآورانه و پیشرو در هنر و معماری ایرانی ایفا کردند. برخلاف روایت مرسوم، حمله مغول ضربه اصلی به اندیشه عقلانی ایرانی نزد بلکه مهاجمان بیگانه مجذوب عقلانیت ایرانی شده و خود در خدمت آن قرار گرفتند. ضربه اساسی به دوران حسرت آمیز چهارم بازمی گردد: فروپاشی صفوی و بیش از یک صد سال ناامنی و هرج و مرج وحشیانه و سفاکانه از سوی افاغنه، و افشاریه. از این تاریخ فرهنگ و تمدن ایرانی در سراشیبی سقوط می افتد. عمران و آبادی زندیه کوتاه بود و بار دیگر با برآمدن قاجارها دوران حسرت کش پیدا کرد. از دست دادن سرزمینها و سپس دولت مرکزی عقب مانده و ضعیف،‌و در نهایت نفوذ خارجی ها و عصر امتیازات بر تداوم حسرت نزد فرهیختگان و عوام ایرانی اثر گذاشت. می توان گفت از قاجاریه تاکنون عمده جنبشها و تحولات اجتماعی و سیاسی برای رفع و زدودن حسرت از افکار عمومی ایرانیان ایجاد شده اند. هر یک از دولتهای قاجاری،‌پهلوی و جمهوری اسلامی نیز برای آن نسخه خودشان را پیچیدند و در نهایت چون به مذاق مخالفان خوش نیامد،‌ جامعه آبستن حوادث تکان دهنده شد. هر سه می خواستند عظمت ایران قدیم را بازیابند ولی هر کدام از سوی منتقدان و مخالفان خودشان به شدت نقد شدند. به نظر می رسد عنصر ذهنی حسرت در مطالعه تاریخ اجتماعی-سیاسی ایران حائز اهمیت باشد. https://eitaa.com/mbehestani