📛
شبهه
«معروف» یعنی آنچه مردم میشناسند و پذیرفتهاند، «منکر» یعنی آنچه مردم انکار میکنند و نپذیرفتهاند.
📢 پس اگر جامعهای دینی نیست، و واجبات و محرمات را نمیپذیرد نمیتوان امر به واجبات و نهی از محرمات کرد. چون ملاک امر و نهی، معروف و منکر بودن نزد جامعه است؛ نه واجب و حرام بودن.
📚
پاسخ 👇👇👇
معروف در لغت یعنی کار شناختهشدهای که موجب اطمینان و آرامش انسان شود؛ و منکر یعنی کار مجهولی که انسان از آن وحشت کند و فاصله بگیرد. (📝 معجم مقائیس اللغة، ج۴، ص۲۸۱)
📌 اما برای فهم احکام دینی علاوه بر معنای لغوی باید به معنای اصطلاحی آن در متون دینی هم توجه کرد.
⁉️ سوال این است که قرآن، واژه معروف و منکر را چگونه به کار برده؟ 🤔
به نظر قرآن کدام یک از موارد زیر ملاک معروف و منکر بودن یک کار است:
۱) توافق عرف و جامعه؟
۲) پذیرش عقل و فطرت؟
۳) اوامر و نواهی شریعت؟
در این قسمت معیار اول یعنی عرف جامعه را ارزیابی میکنیم. با مرور آیات قرآن روشن میشود که عرف نمیتواند ملاک معروف و منکر باشد.
🚫 مبارزه
پیامبران با عرف مذموم
1️⃣ حضرت لوط با همجنسگرایی که به یک عرف تبدیل شده بود، به شدت مخالفت کردند و این کار پذیرفته شده را «منکر» نامیدند:
📖 (أَىِٕنَّكُمۡ لَتَأۡتُونَ ٱلرِّجَالَ وَتَقۡطَعُونَ ٱلسَّبِیلَ وَتَأۡتُونَ فِی نَادِیكُمُ
المُنكَر)
آیا شما -برای کامجویی- به سراغ مردان می روید، و راه را قطع می کنید، و در محافل خود
اعمال ناپسند انجام می دهید ؟!
[عنكبوت/۲۹]
2️⃣ رباخواری میان یهودیان به یک عرف اقتصادی تبدیل شد، اما خداوند از آن «نهی» کرده بود:
📖 (فَبِظُلۡمࣲ مِّنَ ٱلَّذِینَ هَادُوا۟ حَرَّمۡنَا عَلَیۡهِمۡ طَیِّبَـٰتٍ أُحِلَّتۡ لَهُمۡ وَبِصَدِّهِمۡ عَن سَبِیلِ ٱللَّهِ كَثِیرࣰا وَأَخۡذِهِمُ ٱلرِّبَوٰا۟
وَقَدۡ نُهُوا۟ عَنۡهُ وَأَكۡلِهِمۡ أَمۡوَ ٰلَ ٱلنَّاسِ بِٱلۡبَـٰطِلِ)
پس به خاطر ستمی که قوم یهود مرتکب شدند، و بخاطر جلو گیری بسیاری از آنها از راه خدا، چیزیهای پاکیزه ای را که برایشان حلال بود؛ بر آنها حرام کردیم.و به سبب ربا گرفتنشان، در حالی که
از آن نهی شده بودند، و به سبب آنکه اموال مردم را به ناحق می خورند.
[نساء/۱۶۰-۱۶۱]
3️⃣ با اینکه بسیاری از اهل کتاب گرفتار عقاید باطل و حرامخواری شده بودند، خداوند عالمان آنها را به خاطر «نهی نکردن» مؤاخذه میکند:
📖 (
لَوۡلَا یَنۡهَىٰهُمُ ٱلرَّبَّـٰنِیُّونَ وَٱلۡأَحۡبَارُ عَن قَوۡلِهِمُ ٱلۡإِثۡمَ وَأَكۡلِهِمُ ٱلسُّحۡتَۚ لَبِئۡسَ مَا كَانُوا۟ یَصۡنَعُونَ)
چرا خدا پرستان و دانشمندان آنها را از سخنان گناه آلود، و خوردن مال حرام،
نهی نمی کنند؟! چه بد است کاری که که انجام می دادند.
[مائدة/۶۳]
4️⃣ در میان اعراب جاهلی عرف جامعه بتپرستی، شرابخواری، قتل، زنا، قطع رحم و ... را پذیرفته بود. (نجم/۱۹-۲۳؛ بقره/۲۱۹؛ نهجالبلاغه، خطبه۲۶) اما اسلام به شدت با این هنجارهای اجتماعی مبارزه کرد.
برای نمونه عمل «ظهار» بین اعراب شناخته شده بود. اما قرآن آن را «منکر» نامید:
📖 (ٱلَّذِینَ یُظَـٰهِرُونَ مِنكُم مِّن نِّسَاۤىِٕهِم مَّا هُنَّ أُمَّهَـٰتِهِمۡۖ إِنۡ أُمَّهَـٰتُهُمۡ إِلَّا ٱلَّـٰۤـِٔی وَلَدۡنَهُمۡۚ وَإِنَّهُمۡ لَیَقُولُونَ
مُنكَرࣰا مِّنَ ٱلۡقَوۡلِ وَزُورࣰا)
کسانی از شما که زنانشان را ظهار میکنند (و به آنها میگویند: تو مانند مادرم هستی)، آنان هرگز مادرانشان نیستند، مادرانشان فقط کسانی اند که آنها را زاده اند، بیگمان آنها
سخنی زشت و دروغ میگویند.
[مجادلة/۲]
❌ بنابراین از نگاه قرآن ملاک معروف و منکر بودن یک کار، پذیرش یا انکار عرف جامعه نیست.
بسیاری از توافقهای اجتماعی منکر است و باید از آن نهی کرد. 😠
بسیاری از ارزشهای فراموششده در جامعه معروف است و باید به آن أمر نمود. 🙏
📣
eitaa.com/tafakoraat @meshkatnoor