🔶 پرسش: در روایت داریم اولین چیزی که روز قیامت مورد محاسبه قرار میگیرد نماز است. اگر قبول شد باقی اعمال نیز قبول میشود اگر رد شد باقی اعمال نیز رد میشود. از سویی دیگر قرآن کریم میفرماید: هر کس به اندازهی ذرهای کار خیر انجام دهد در قیامت آن را میبیند و اگر به اندازهی ذرهای کار بد انجام دهد نیز آن را در قیامت میبیند. آیا بین ایندو تعارض وجود ندارد؟
💠 بسم الله الرّحمن الرّحیم
🔷 پاسخ: از برخی روایات استفاده میشود که شرط پذیرش سایر اعمال قبولی نماز است. از جمله امام محمد باقر (علیه السلام) میفرمایند: «اول ما یحاسب به العبد الصلاه، ان قبلت قبل ما سواها و ان ردت رد ما سواها؛ اولین چیزی که بنده در مورد آن مورد محاسبه قرار میگیرد، نماز است؛ اگر پذیرفته شد، سایر اعمال نیز پذیرفته می شود و اگر مردود شد، سایر اعمال نیز مردود میگردد». (میزان الحکمه،ج5 ، ص374)
🔷 از طرفی در قرآن مجید آمده است: «فمن یعمل مثقال ذرّة خیراً یره و من یعمل مثقال ذرّة شرّاً یره؛ هر کس به اندازة ذرّهای خوبی انجام داده باشد، آن را (در قیامت) خواهد دید. هر کس ذرّهای بدی انجام دهد، آن را (در قیامت) خواهد دید». (زلزال، ۸و۷)
🔷 ابتدا شاید به نظر برسد که بین روایت و آیات فوق تعارضی وجود دارد. اما واقعیت این است که هیچ تعارضی وجود ندارد.
معنای روایت فوق این است که نماز عبادتی است که داری آثار فراوانی در زندگی انسان است. اگر انسان نمازی که در حقیقت یاد خداست را با تمام آداب و احکام آن به جا آورد نتيجهاش این میشود که انسان را از بدیها دور میکند و به سوی خوبیها سوق میدهد. مثلا نمازی که اول وقت و به جماعت و حضور قلب نسبی باشد چنین اثراتی خواهد داشت.
👈 قرآن کریم در این مورد میفرماید: إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنكَرِ؛ همانا نماز (انسان را) از زشتیها و گناه بازمی دارد. (عنکبوت، ۴۵)
همچنین امیرالمؤمنین علیه السلام میفرمایند تمام اعمال انسان در تابع و در گرو نماز وی هستند. یعنی اگر نماز را سبک بشمارد و خوار و خفیف نماید باقی اعمالش نیز باطن خوبی نخواهند داشت.
👈 و اعْلَمْ أَنَّ كُلَّ شَیْءٍ مِنْ عَمَلِكَ تَبَعٌ لِصَلَاتِكَ، فَمَنْ ضَیَّعَ الصَّلَاةَ فَإِنَّهُ لِغَیْرِهَا أَضْیَع؛ بدان كه هر چیز از كردار تو پیرو نماز تو است، پس هر كس نماز را ضایع كند عمل غیر نماز را ضایعتر كند. (وسائلالشیعه، ج ۴، ص ۱۶۱)
🔷 به نظر می رسد روایت مورد نظر هم در صدد بیان اهمیت نماز و جایگاه بلند آن در معارف دینی است. یعنی میخواهد اهمیت و تأثیر عمیق نماز در روح و جان آدمی و ایجاد توفیق برای انجام کارهای خوب دیگر را یادآور شود.
در حقیقت روایت فوق به تاثیر عمیق نماز در پایداری و حفظ اعمال گوناگون در پرونده اعمال انسان جهت ارائه در پیشگاه خداوند سبحان اشاره دارد.
اعمال نیک ما همیشه در خطر فساد و نابودی هستند. لذا در متون دینی بر حفظ و نگهداری اعمال نیک و ضایع نکردن آنها تا وقت محاسبه قیامت تأکید بسیار شده است. چه بسا کارکرد نماز به همین نحو باشد که دقت و حساسیت نسبت به انجام درست نماز، ضامن سلامتی سایر اعمال و محفوظ ماندن آنها از گزند خطرات است.
🔷 نماز عامل پایداری ایمان و استمرار بندگی در وجود انسان است.
انسان در زندگی این جهان با توجه به "عوامل غفلتزا" به تذکر نیاز دارد. باید وسیلهای او را در فاصلههای مختلف زمانی به مبدأ هستی و آفریدگار توجه دهد و هدف آفرینش را به یادش آورد و از غرق شدن در گرداب غفلت و بیخبری بازش دارد. این وظیفهی مهم به خاطر ویژگی های خاص و استمرار نماز، بر عهده این عمل عبادی است.
✍️داود اسفندیاری؛ دکترای کلام مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
🆔
@meshkatnoor