📌راهکارهای عملی دانش فقه در مقابله با نابهنجاری اجتماعی 2️⃣ ✍️حسین نیک پژوهشگر حلقه اجتهادی فقه الاجتماع مدرسه عالی فقاهت عالم آل محمد ع 🔸7. با این توضیح، راه حل عملی و اساسی برای تغییر و تحول شاکله هویتی معیوب فرد که منجر به ناهنجاری اجتماعی شده است را می‌توان در چند مسیر اصلی در علم فقه پیگیری کرد: 🔺1.مسیر نرم: درونی: تقویت خودآگاهی از طریق تعلیم و تربیت: منظور از تقویت خودآگاهی این است که باید با ایجاد تلنگرهای ناگهانی یا تدریجی، نظام معرفتی و گرایشی فرد را تحول بخشید؛ فرد را با ارجاع اختیاری به فطرت توحیدی و انتقال معارف ناب، از جبر روانی این شبکه ناسالم رهایی داد و به او هویتی جدید بخشید. کلان مسئله فقهی وجوب ارشاد و تعلیم در این مسیر صورت‌بندی می‌شود. با توجه به این نکته، دو حیثیتی بودن نظام کلان تعلیم و تربیت اسلامی به خوبی دانسته می‌شود؛ زیرا علاوه بر شأن اساسی پیشگیری از وقوع ناهنجاری، مسیر ابتدایی درمان ناهنجاری نیز از همین کانال خواهد بود. 🔺2.مسیر متوسط: بیرونی: اصلاح رفتار اجتماعی: در صورتی که مسیر تعلیم و تربیت به خوبی طی نشود یا گاهی از فرد طبق احوال و عوارضی چون غفلت‌ها و نسیان‌ها، رفتار نادرست سر بزند، مسیر بعدی اصلاح مستقیم رفتار است. بر خلاف راه قبلی که در آن مستقیماً به اصلاح ریشه‌ای یعنی ارشاد و تعالی بخشی به شبکه هویتی فرد پرداخته می‌شد، اینجا به صورت مستقیم به تقابل با رفتارها یعنی جنبه معلول و مسبب پرداخته می‌شود. واضح است که همان‌طور که بین اصل این دو مسیر رابطه طولی وجود دارد، عقل در تقابل با رفتار نابهنجار نیز لحاظ مراتب تشکیکی از لیونت تا شدت را لازم می‌داند. کلان مسئله فقهی امر به معروف و نهی از منکر در همین راستا به خوبی قابل درک است. در این مرحله ابتدا تلاش می‌شود رفتار فرد با اختیار خودش اصلاح گردد. در صورت تکرار، در مراتب تعیین شده در فقه امر به معروف و نهی از منکر، با گسسته ساختن قهری و جبری رفتارها از هویت فرد، به ترمیم شاکله او پرداخته می‌شود. بنابراین به هر حال (اختیاری یا قهری) جلوی امتداد روابط و رفتارهای ناصحیح او گرفته می‌شود. در نتیجه، شاکله انسان که حالت ایستایی و توقف ندارد؛ بلکه به مرور با برقراری نسبت‌های جدید در مسیر صحیح، خود را بازیابی کرده و اصلاح خواهد شد. 🔺3.مسیر سخت: بیرونی: مجازات‌های جزایی: در صورتی که دو مسیر قبلی به درستی طی نشود، اسلام از طریق مجازات‌های جزایی به درمان ناهنجاری می‌پردازد. این مسیر در حکم جراحی وجودی فرد است؛ زیرا به جای تذکر به اصلاح رفتارها که در مورد قبلی بیان شد، با ایجاد عقوبات سخت و جزایی در صدد این است که رفتارهای فرد را از شبکه روحی و رفتاری‌اش جراحی کرده و جدا سازد. تنها در جایی از این مسیر استفاده می‌شود که اعمال بیرونی فرد به قدری مخاطره‌آمیز باشد که وجود وی در جامعه انسانی، امنیت شبکه هویتی سایر مومنان را نیز تهدید کند. به همین منظور، بعضی از ناهنجاری‌ها و مفاسد اخلاقی-اجتماعی در اسلام دارای مجازات‌های بسیار شدید است. شارع مقدس برای برطرف کردن زمینه‌های این مفاسد، احکام جزایی خاصی را جعل کرده است که عمدتاً در مباحث حدود و تعزیرات فقه به صورت مستوفی به آن‌ها پرداخته می‌شود. @mfaam_razavi