📌 نقشۀ محاسباتی «غلط» اما «جامع و دقیق» مسئولین زیارت در مشهد 🖋 چگونه غفلت از ساحت‌های غیر محسوسِ زیارت، دستگاه محاسباتی دقیق و جامع مسئولین را غلط از کار درمی‌آورد؟ ✍ دکتر محمدرضا قائمی‌نیک استاد راهنمای حلقه فقه الاجتماع مدرسه عالی فقاهت عالم آل محمد ص ♦️ بخش اول 1⃣ سالها است که در آستانۀ نوروز یا دهۀ آخر ماه صفر یا حتی دهۀ کرامت، انواع نهادها و سازمان‌های استان خراسان رضوی و به‌طور مشخص مشهد، از استانداری تا شهرداری یا حتی آستان قدس رضوی، مشغول محاسبات دقیقی برای رتق‌وفتق امور زائران حضرت رضا (علیه‌السلام) می‌شوند. حجم گسترده زائران که به دلیل گسترش تکنولوژی‌های ناظر به سفر، هر سال بیش از سال گذشته شده است، باعث شده تا این دستگاه محاسباتی هر سال، محاسبات دقیق‌تر و جامع‌تری را نسبت به سال‌های قبل برای اسکان زائران فراهم آورد. این محاسبات و نقشه‌های مختلفی که برای اسکان زائران کشیده می‌شود، حقیقتاً به‌خوبی "مهندسی" می‌شوند و باید به آنها دست‌مریزاد گفت که با این حد از دقت محاسباتی، امکان چنین زیارتی را برای این حجم قابل توجه از زائران مهیا می‌سازند. 2⃣ با این‌حال به‌نظر می‌رسد صرف اتکا به دستگاه محاسباتی جامع و دقیق، نتواند مسائل و مشکلات و معضلات زیارت را حل و فصل کند و علیرغم بالاتر رفتن دستگاه محاسباتی مسئولین، ما هر سال شاهد کاهش اُفت کیفیِ زیارت و عدم تحقق افق‌ها و آرمان‌های زیارت هستیم. این کافش اُفت را می‌توان در کاهش سطح دینداری جامعۀ ایرانی در سال‌های اخیر علیرغم ازدیاد آمار مسافرت به مشهد یا دیگر اماکن مذهبی مشاهده کرد. هم‌اکنون نه تنها در سطح شهر مشهد مخصوصاً در بخش غربیِ آن، بلکه حتی در پیرامون حرم حضرت رضا (علیه‌السلام)، اولین احکام اسلامی نظیر رعایت حجاب شرعی توسط بانوان در معرض خطر قرار دارد. بافت معماری پیرامون حرم مطهر رضوی، فاصلۀ بسیاری با بافت هویتی مطابق با معماری اسلامی-ایرانی یافته است. مشهد که در سطح کشور، به‌‌واسطۀ حضور بزرگانی نظیر مقام معظم رهبری، علامه حکیمی و نظایر آنها به‌عنوان نماد عدالت‌خواهی شناخته می‌شود، همچنان در صدر شهرهای دارای حاشینه‌نشینی است؛ علیرغم آنکه زیارت حضرت رضا (ع) می‌تواند عامل وحدت اهل سنت و تشیع شود، این مسئله همچنان در مشهد در فهرست موضوعات امنیتی شهر قرار دارد. اینها و بسیاری از نمونه‌های دیگر، همگی حاکی از آن است که زیارت، به‌عنوان مهمترین مولفۀ هویتی شهر مشهدالرضا (ع) هنوز نتوانسته است به جایگاه اصلیِ خود دست یابد و تصمیمات مسئولین زیارت، هرچند دقیق و جامع بوده، اما محاسبۀ آنها دربارۀ مجاور و زائر و زیارت غلط است. 3⃣ به‌لحاظ نظری، شاید بهترین مثال از استعارۀ «محاسبات جامع و دقیق، اما غلط» رویکردهای پوزیتیویستی در مطالعات اجتماعی باشد. رویکردهای پوزیتیویستیِ مبتنی بر آمار و محاسبات عددی، مخصوصاً بعد از موج اخیر آنها که مبتنی بر تحلیل بیگ‌دیتاها انجام می‌شود، از بالاترین دقت محاسباتی بهره می‌برند، اما در میدان عمل، این محاسبات معمولاً «غلط» از کار در می‌آیند. یکی از دلایل اصلی که حتی در خودِ غرب، دربارۀ غلط بودنِ محاسبات پوزیتیویستی (علیرغم دقیق‌بودن‌شان) مطرح شده، نادیده انگاشتنِ ساحت‌هایی از حیات انسانی است که معمولاً توجه به آنها در محدودۀ ضیق عدد و رقم و محاسبات عددی در نمی‌آید. در علوم اجتماعی، ماکس وبر، در فلسفۀ علم، توماس کوهن و در فلسفۀ قاره‌ای شاید دیلتای و بعد از او مارتین هایدگر را بتوان از جمله افرادی دانست که توجه ما را به ساحت‌هایی از حیات انسانی معطوف کرده‌اند که در محاسبات دقیق و حتی جامع آماری در نمی‌آیند و برای درکِ این ساحت‌ها، نیازمند ابزارهای شناختیِ دیگری هستیم؛ ابزارهای شناختی که گاهی باید آنها را در هنر و تصویرگری یا در مفهوم (concept) و کلام و بیان و ریتوریک و یا حتی استدلال و برهان منطقی و فلسفی جستجو کرد. حضور این‌ ساحت‌ها گاهی آنقدر جدی و موثر است که همۀ محاسبات عددی و آماری و ریاضیاتی را به حاشیه می‌برند و بی‌معنا می‌سازند و بنابراین نادیده‌انگاریِ آنها، منجر به آن خواهد شد که علیرغم محاسبات دقیق و جامع، اما نتیجه غلط از کار درآید. 🌿•✾•••┈┈• 💐 باما همراه باشید: 📣کانال رسمی مدرسه عالی فقاهت عالم آل محمد عليه و علیهم السلام ╔═🦋🌸════╗ 🆔 @mfaam_razavi ╚════🌼🦋═╝