"نگاهی به دفتر ترنم داوودی سکوت/ قربان ولییی"
قربان ولییی از شاعران توانمند دانشگاهی است که از خیل شاعران جریان سنتی و گاه نیمهسنتی، نامی شناخته شده دارد و در قالب غزل و مثنوی، اشعاری درخشان سروده است.
علت تمایز اشعار او، بیش از همه مضامین عرفانی منعکس در آنهاست که طراوت و عمقی خاص به سبک او بخشیده است. از دفترهای متعدد شعر ولییی، شاید بتوان ترنّم داوودی سکوت را موفقترین دانست. در این دفتر 121 غزل گنجانده شده و قوّت مضامین و شاعرانگی بسیاری از آنها سبب شده، صاحب این دفتر به عنوان برترین مجموعهشعر، برگزیدهی جایزهی قلم زرین شود.
در کنار جلوههای رنگرنگ و مثبت این دفتر که بارها از آن سخن گفته شده و دیگر بار و در مجالی مناسبتر باید از آن سخن گفت، در ژرفساخت اشعار میتوان چون هر شعر و دفتری دیگر، نقدهایی را متوجّه این مجموعه دانست.
یکی از آسیبهای پنهان این دفتر که در تصاویر، مضامین و زبان قربان ولییی هم نشانههایی از آن دیده میشود، کلیشگی برخی عناصر سازندهی شعر است.
برای نمونه در غزلهای این دفتر نوعی کلیشگی در تعداد ابیات دیده میشود که با جوشندگی اصیل مضامین عرفانی در تضاد است؛ بهطوری که 93 غزل این دفتر چهار تا شش بیت دارد. نکتهای که علاوه بر شبیهشدن طول ابیات(بهویژه در قالب 5 بیت با 39غزل) قابلیت پیشبینی شکلی را در نگاه مخاطب افزونی میبخشد و احتمال کوششی بودن تجربههای عرفانی شاعر را نیز تقویت میکند؛ نکتهای که یوسفعلی میرشکاک نیز در ویژهنامهی شاعر، به آن اشاره کرده است.
این کلیشگی را در وزنهای انتخابی هم میتوان دید. این تکرار وزنی بیش از همه مربوط به وزن مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن است با 55 بار تکرار؛ پس از آن مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن در 20 غزل استفاده شده است. بسامد حدود 65 درصدی در کاربرد دو وزن تکرارشونده که به میزانی زیاد بیش از متوسط سنّت غزل فارسی کهن و معاصر است؛ کلیشگیای که حتی در غزل شاعران شاخص سبک هندی نیز به این میزانِ تکرار، نمیتوان دید.
با وجود این ایرادها، غزل قربان ولییی دریچهای متمایز با شعر دهههای اخیر را رو به افقهای ذهن و زبان مخاطب گشوده است و میتوان در نوع خود آن ها را نمونه هایی موفق از غزل معناگرا با رویکرد داستانی دانست که خواندن آنها، به مخاطبان علاقهمند به غزل سنتی و نیمهسنتی پیشنهاد میشود.
#قربان_ولییی
#نقد_شعر
#کلیشه
@mmparvizan