🔅بازتاب گفتمان حدیثپژوهی جامعةالازهر
به بهانه بررسی کتاب
طعون و شبهاتالشیعةالامامیه حول الصحیحالبخاری و الرد علیها
🖌حجتالاسلام دکتر علی راد
🔹سویه مهم بحث تمرکز بر رویکرد علمی جامعةالازهر درباره شیعه پس از انقلاب اسلامی در ایران است و این پرسش مطرح است که آیا رخداد انقلاب اسلامی در ایران در رویکرد علمی – پژوهشی جامعةالازهر مصر اثرگذار بوده است یا خیر؟ راهکار علمی برای اکتشاف تغییر یا عدم تغییر این رویکرد جامعةالازهر مصر چیست؟ پیش فرض این است که پژوهشها و منشورات نهادهای علمی بزرگ جهان از سیاستهای کلان و اسناد بالادستی علمی, سیاسی, فرهنگی و اقتصادی آن پیروی میکند و این منشورات نماینده و برایند این سیاستها و حداقل برخی نگاههای کلان یا خرد در درون این نهادها حکایت دارد .
🔹مطالعه ژرف و روشمند پژوهشهای انجام شده در جامعةالازهر مصر در نیمه سده جاری در سطوح مختلف علمی آن بویژه در مقطع دکتری با گرایش های متنوع آن در رشتههای تفسیر قرآن, حدیث, کلام , ... میتواند در اکتشاف و تحلیل گفتمانِ پنهان نخبگان الازهر درباره تشیع کمک نماید و تصویری از تشیع در اذهان الازهریون را برای ما نشان دهد. نتایج این مطالعه میتواند در امکان یا امتناع تقریب حوزه شیعه با الازهر نیز کمک نماید و البته باب گفتوگو و نقدهای علمی دو سویه را نیز فراهم نماید.
🔹شتاب و حجم نقدهای امامیه علیه الصحیح بخاری جریانهای سلفی و حدیثگرای اهلسنّت و رویکردهای تقریب گرا و تجدیدنظرطلب امامیه را به واکنش جدی واداشته است. برخی در درون گفتمان حدیث پژوهی شیعه این نوع نقدها را پذیرا نبوده و در مقام نقد نقد آنها برآمدهاند و بر این باور هستند که شماری از نقدهای امامیه جدلی و ناتمام است و حتی در مقام توجیه و دفاع نیز بر آمدهاند. در گفتمان حدیثپژوهی اهلسنّت معاصر نقدها و ردیههای شیعه علیه الصحیح بخاری رصد و در روند سیسال اخیر نزدیک به بیست کتاب در پاسخ به این نقدهای از سوی عالمان اهل سنّت نگاشته شده است.
🔹کتاب «طعون و شبهات الشیعهالامامیه حول الصحیحالبخاری و الرد علیها» رساله دکتری است که در دانشکده علوم حدیث الازهر مصر دفاع شده است؛ این کتاب در گونه اخیر پاسخ به نقدهای شیعه علیه الصحیحالبخاری قابل جانمایی است که در مقام دفاع تمام عیار و جانبدارانه از الصحیحالبخاری است. این کتاب تالیف است که در چهار جلد و 2490 صحفه وزیری توسط داراللولوء در المنصوره مصر در 2021م منتشر شده است. وی فارغالتحصیل الازهر مصر است و کتاب فوق را به عنوان رساله دکتری خود با رتبه عالی در الازهر دفاع کرده است.
🔹پیش تر از عادل بن یوسف العزّازی تحقیقات فقهی چون «تمامالمنة في فقهالكتاب وصحيحالسنة» در چهار جلد منتشر شده است. بررسی تحقیقات وی نشان میدهد که از اندوختههای فقهی, حدیثی , رجالی و کلامی اهل سنّت آگاهیهای خوبی دارد. دکتر العزّازی در مقدمه کتابش از منتقدان صحیح بخاری به عنوان دشمنان, پیروان اهواء و بدعت یاد میکند که تلاش دارند با شبههافکنی علیه این کتاب و مولف آن از جایگاه و نفوذ این کتاب در قلبهای مسلمین بکاهند.
🔹روشن است که پژوهشهای انتقادی بایستی از منطق پایه در نقد و تحلیل برخوردار باشند تا اعتبار نتایج آن مقبول باشد که در این کتاب مولف به تقریر و تبیین آن نپرداخته است. از دیگر سو مهمترین آسیب این کتاب رویکرد جانبدارانه و سوگیرانه در نقد است که این کتاب را در مواضع متعددی از یک بحث علمی روشمند به جدل سوق داده است. در معرفی شیعه اخلاق نقد رعایت نشده است و فراوان از تعابیر تند چون رافضه ومشابه آن علیه منتقدان الصحیح بخاری استفاده شده است.
🔹این کاستی ها نشان از این دارد که در الازهر مصر با آن همه شهرت و سابقه, تعصب و ایدئولوژی بر گفتمان نقد علمی سلطه دارد و چگونه آثار جدلی- تبلیغی را در کسوت پژوهش آکادمیک در تراز دکتری عرضه مینماید.
🔸دستاورد :
یک. در گفتمان حدیثپژوهی الازهر همچنان رویکردهای سلفی در حدیث سلطه و حضور جدی دارد و در این میان الصحیح بخاری از جایگاه مهمی برخوردار است و هر گونه نقد علیه این کتاب الازهر را به کنش متقابل وا داشته است.
دو. گفتمان نقد در الازهر بیشتر به سویه انتقاد و جدل گرایش دارد تا درک ژرف و فراگیر اندیشه شیعه در تعامل با کتابهای حدیثی اهل سنّت بویژه الصحیح بخاری.
سه. هنوز موانع جدی در گفتگوی علمی میان گفتمان نخبگان الازهر با شیعه وجود دارد و جزمگرایی و حقپنداری مطلق اهل سنّت و طرد تشیع از امت اسلامی در کتاب دکتر العزّازی مشهود است.
چهار. شماری از نقدهای دکتر العزّازی ریشه در عدم شناخت وی از مبانی کلامی امامیه در اعتبار سنجی حدیث دارد و این نشان از این آسیب در الازهر دارد که توجه به حدیث شیعه در فرایند و روند آموزشی آن مغفول مانده است.
🟠مشاهده متن کامل مقاله:
https://mobahesat.ir/24112
🔻🔻🔻
@mobahesat