موزه مجازی حمام قلعه اسیق سو
،ائل بیلیمی،دانش عامه حمام قلعه *کاتا قحتلیق،کیچی قحتلیق همه ما بارها وبارها از زبان کهن سالان خود،عبارت و را که به معنی قحطی بزرگ وقحطی کوچک می باشدشنیده ایم امابرای بسیاری ازمااین سوال پیش آمده است که منطورشان کدام قحطی ها می باشد؟ آن چیزی که مسلم است درطول صد و اندی سال گذشته،دوجنگ جهانی ویرانگر به وقوع پیوسته و میلیون هاانسان را،به کام مرگ کشیده است. در سال ۱۲۹۶ خورشیدی در زمان حکومت احمدشاه قاجار و که درسال ۱۳۱۸ خورشیدی زمان حکومت رضاشاه پهلوی به وقوع پیوسته اند.جنگ هایی که درهردوی آنهاایران بی طرف بوده ودر هر دوی آنها نیز،به اشغال طرفین جنگ درآمده است. علت اصلی قحطی درایران درهردوجنگ جهانی جمع آوری آذوقه از دست مردم برای مصرف قشون اشغالگران بوده است البته درنبودجاده مواصلاتی و وسایل حمل و نقل مناسب،دربرخی مناطق مانندکلات خشکسالی نیز،مزید برعلت بوده است. اصطلاح مربوط به قحطی جنگ جهانی اول است که بنا برگفته کهنسالان مردم روستاهای کلات چنان در مضیقه قرار گرفتند که به خوردن ریشه گیاهان روی آوردند برخی از خانوارها تمام  دام های خود را ذبح کردند علاوه بر مصرف گوشت آنها در مواردی استخوان ها، حتی  استخوان شاخ دامها را،به مدت طولانی می جوشاندند سپس له کرده می خوردند. اصطلاح نیز، مربوط  به قحطی جنگ جهانی دوم می باشددر این قحطی هم،مردم به شدت درمضیقه مواد خوراکی قرار گرفتندامابه اندازه قحطی قبلی نبوده است در هر دوی این قحطی ها،مردم حمام قلعه که خود کشاورز بودند هرنوع دانه ای را که اعم از غلات یا حبوبات در اختیار داشتند آرد نموده به نان تبدیل می کرده اند تا به مصرف خانوار برسانند یا حبوبات و غلات را،در هم آمیخته پس از جوشاندن مصرف می کرده انداین ماده خوراکی را که اصطلاحآً می گویند به جهت وجود حبوبات در آن، دارای پروتئین گیاهی بوده به نوعی جایگزین گوشت محسوب می شده است که تا حدودی جبران فقرغذایی می نموده است. در آن زمان برای عبورازشرایط سخت وپدیده شوم قحطی رفتار مردم حمام قلعه ازجهاتی در مواجهه با آن حائز اهمیت وجالب توجه بوده است که حداقل به دو مورد آن می توان اشاره کرد. ۱-افراد متمکنی که دارای ذخیره غذایی مناسبی بوده اندهوای افراد نیازمندوبینوا را،داشته اند تا از گرسنگی تلف نشوند. ۲-استفاده بهینه ازمواد خوراکی مغذی درترکیب کردن بادیگرموادکه صرفاً برای سیرشدن،مورد استفاده قرارمی گرفت.ازجمله می توان به کوبیده ریشه گیاه اشاره کرد که ارزش غذایی چندانی نداشت امادر ترکیب باآردگندم،نانی رابه شرحی که ذیلاً ارائه می گردد تهیه می کرده اندتا بتوانندباگرسنگی مبارزه کنند. مسلماًدرزمان قحطی برای جلوگیری ازمرگ،هرنوع ماده غذایی راکه به آن دسترسی پیدامی کرده اند می خورده اندلیکن اساسی ترین آنهانان بوده است لذابرای تهیه نان انوع دانه هااعم ازغلات یاحبوبات را،آردکرده پخت می نموده اندازقبیل: :نانی که ازآردجو درست می کرده انداین نان عمدتادرزمان قحطی ازروی ناچاری پخته می شده است زیرابه علت نبودن تکنولوژی،جوباپوستش آردمی شد اگرچه الک می کردنداما کیفیت لازم را،برای پخت نان نداشت. :این نان که ازآرد ذرت تهیه می شددرحالت عادی صرفابرای تنوع پخت می شد امادرزمان قحطی کسانی که ذرت دراختیار داشتندنیز،پخت می کردند :نانی نازک و سفت تسمه ای که ازآردبرنج تهیه می شدبرای مصرف آن باید یک ربع ده دقیقه جلوترآن را، باآب نمناک می کردندتانرم شوداین نان نیز مصرف عام نداشت فقط برای تنوع ویا درهنگام قحطی مصرف می شده است.البته نوعی دیگر,نان هم بود که صرفا در زمان قحطی مورد استفاده قرار می گرفت وآن نان"دویی ارزن"بود نانی که از آردبرنج وارزن تهیه می شد. :این نان خاص ترین نانی است که در گذشته حمام قلعه وجودداشته وفقط درهنگام قحطی بزرگ جنگ جهانی اول از آن استفاده می شده است.نانی که ازریشه گیاهی به نام درست می شد. تاتوران،گیاهی پهن برگ،شبیه به ریواس است که ریشه ای ضخیم وعمیق دارد.ظاهر ریشه اش شبیه به ترب سفید باضخامت چغندرقند می باشد.برای تهیه نان ریشه را،شسته چند روزدرآب می گذاشتندتاتلخی آن برود سپس می کوبیدندتاپوره ای حاصل شودآنگاه باآردگندم یا جو یا هر آرد دیگری مخلوط می کردندتاخمیری حاصل گرددپس ازآن،به تنور می زدندتاپخته شود این گیاه شاید زمانی فرشته نجات کسانی بودکه بامرگ حتمی دست و پنجه نرم می کرده اند درهمان قحطیی که بنابرآمارهای قابل قبول حدود سه میلیون نفر،در ایران جان خودراازدست دادند.ازاین بابت،باید,قدردان این گیاه باشیم که جان اجداد ما را،از مرگ نجات داده است. ✍علی کوهستانی اسیق سو🌹 موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۱۰/۲۶ https://t.me/hammamghaleh https://eitaa.com/moozehmajazi
1 مشاهده