به سال ۳۲۶ ه.ق در بغداد در حضور وزیر شیعه خلافت عباسی ابن فرات مناظره ای در می گیرد. این مناظره که بین ابوبشر متی بن یونس و ابوسعید سیرافی برگزار گشته، در واقع جدالی است بین تفکر عقل گرا و تفکر نص گرا. موضع سیرافی در این جدال موضع رسمی خلافت عباسی است. موضعی که اهتمام خود را در تدوین حدیث و فهم نص گرایانه آن گذاشته و در این میان قواعد نحوی را معیار فهم و صحت سنجی تفکر قرار داده است. از دیگر سو ابوبشر به نمایندگی از جریان عقل گرا که اهتمام خود را مصروف نهضت ترجمه کرده، از شیوه های تفکر عقلی حمایت کرده و معیار صحت اندیشه را دانش منطق قرار داده است. او که چندان به مساله زبان و ادبیات عرب وقعی نمی نهاد، در برابر حمله های ابوسعید ادیب و فقیه رسمی خلافت عباسی، توان مقابله نداشت و نزاع را واگذار کرد. ابوحیان توحیدی گزارشی از این مناظره را در کتاب الامتاع و الموانسه آورده است. حکیم ابو نصر فارابی که گویا مدتی شاگرد ابوبشر نیز بوده است در دو کتاب احصاء العلوم و کتاب الحروف خویش به اشکالات سیرافی پاسخ های وافی داده و به ابعاد مختلف حقیقت، اندیشه و زبان و نیز نسبت آنها با شریعت و فرهنگ توجه داشته است و در این میان الگویی از عقلانیت جامع اسلامی را عرضه کرده است. الگویی از عقلانیت که امروزه نیز باز آفرینی اش می تواند افق گشای مسائل اندیشه ای ما باشد. انشاالله در فرصتی بازخوانی این مناظره و پاسخ های فارابی را ارائه خواهم کرد. https://eitaa.com/amin_asadpour