از نون و ماهی برسم به ماه از ثور و آن گاو خشمگین بشیارم زمین/15 تفسیری در موضوع نون و ماهی در عرفان/3 مولوی به کرّات عاشق صادق را به ماهی ممثّل ساخته که مایه­ حیات و بقایش، عشق است. گاه چون موجی برافرازان علم گاه چون ماهی روانه بر شکم ماهی هرگز از آب سیر نمی­شود، اهل ایمان نیز از آب حقیقت و دریای رحمت الهی سیراب نمی­شوند. هر که جز ماهی زآبش سیر شد هر که بی­روزی است، روزش دیر شد داستان حضرت یونس(ع) در متون عرفانی منشأ تفسیر و تأویل­های بسیاری شده است. حضرت یونس به واسطه خطایی که مرتکب شد در شکم ماهی گرفتار آمد و از انوار بامداد زندگانی محروم و محجوب ماند اما با تسبیح خداوند توانست نجات یابد. قرص خورشید در سیاهی شد یونسی اندر دهان ماهی شد(سعدی) مولوی در تمثیلی و در تأویل قصه­ یونس پیامبر(ص)، تن آدمی را ماهی و روح را یونس اسیر در قفس تن و جهان را دریا خوانده است. آدمی اگر در دنیا، تسبیح حق گوید نجات خواهد یافت و گر نه خوراک ماهی خواهد شد. این جهان دریاست و تن ماهی و روح یونس محجوب از نور صبوح یونست در بطن ماهی پخته شد مخلصش را نیست از تسبیح بد گر نبودی او مسیح بطن نون حبس و زندانش بدی تا یبعثون او به تسبیح از تن ماهی بجست چیست تسبیح آیت روز الست گر فراموشت شد آن تسبیح جان بشنو این تسبیح­های ماهیان هر که دید الله را اللّهی است هر که دید آن بحر را آن ماهی است این جهان دریاست و تن ماهی و روح یونس محجوب از نور صبوح گر مسبّح باشد از ماهی رهید ورنه در وی هضم گشت و ناپدید در بسیاری از مواضع در مثنوی، ماهی، نماد جان انسان­های الهی و انبیاء و اولیاء­اند که جز در بحر پاک کبریایی نمی­توانند زیست. از سوی دیگر اندیشه­ پیوستن انسان کامل با عالم غیب در تصاویری که ماهی در آن حضور دارد، به چشم می­خورد. ماهیان آگاه از پیران، نماد اولیاء و عارفان هستند. مولوی در فیه مافیه در این خصوص و در تمثیل جالبی، پیامبر را ماهی دریای رحمت دانسته و می­نگارد: «در آن دریای رحمت هم چون ماهی غوطه می­خورد هر چند در این عالم مقام پیغامبری و خلق را رهنمایی و عظمت و پادشاهی و شهرت وحی باشد، اما چون باز به آن عیش باز­گردد...» کار ماهی جز شناگری در آب نیست. عارف نیز کاری جز شناوری و تسبیح و عبادت درگاه احدیت ندارد. ماهی هر قدر هم در دریا باشد، باز به دنبال آب فراوان­تری است، عارف نیز علم بیشتری از خداوند طلب می­کند. مولوی بار­ها تأکید می­کند که ماهیت قرآن چیزی جز انبیاء نیست. وی قسم یاد می­کند که نورانیان یعنی اولیای الهی به مانند ماهیان بحر احدیت هستند. این ماهیان، اهل صفا و یکرنگی هستند گرچه در خشکی هزاران رنگ وجود دارد، ماهیان دریای وحدت با همه رنگ­ها می­جنگند. هست قرآن حال­های انبیاء ماهیان بحر پاک کبریا ᨗ نکته: اصطلاح ماهیت نیز از ماهی آمده که در علم فلسفه حقیقتی است که موجود را با آن می شناسند(ما هو؟) در اصل ماهیت ماهویت یا مشتق ماهو‌ یا مائیت(ماء آب) که اشاره دارد که ماهیت و جنس و جوهر و هویت یک انسان از چیست؟ در جواب این سوال می توان گفت ماهی ؟ نفس خویش←@nafsma→