✳️ نقد مشروعیت اختلاف قرائات (بخش سوم) 4. تاکید اهل بیت (ع) بر وحدت قرائت قرآن در شماری از روایات پدیده اختلاف قرائات مورد انکار قرار گرفته است که این امر را باید از اختصاصات میراث روایی شیعه دانست. به عبارت روشن تر؛ در هیچ یک از روایات اهل سنت از انکار این دست از روایات سخن به میان نیامده است. ثقه الاسلام کلینی دو روایت مهم در این زمینه را نقل کرده است: روایت نخست از امام باقر (ع) نقل شده است: «عن زرارة ، عن أبي جعفر (ع) قال : إن القرآن واحد نزل من عند واحد ولكن الاختلاف يجيئ من قبل الرواة» در این روایت سه نکته قابل توجه است: 1. امام اختلاف قرائت را از مصادیق اختلاف در قرآن می داند؛ از این جهت برای نفی آن از وحدت نازل کننده قرآن بهره می گیرد و از آن صریح تر آن که اختلاف را به راویان نسبت می دهد. 2. امام اختلاف در قرائات را امری ذاتی قرآن یا منسوب به سنت نبوی یا اجازه خواستن پیامبر از جبرئیل؛ آن چنان که در روایات اهل سنت آمده، ندانسته است. به عبارت دیگر امام باقر (ع) دینی دانستن اختلاف قرائات را از اساس مردود دانسته و آن را به امری عارضی و خارج از متن دین یعنی از ناحیه روایان دانسته است. 3. امام باقر (ع) برای اثبات وحدت قرائت قرآن و نفی تکثر آن، از برهان «الواحد لا يصدر عنه إلا الواحد» که برهانی از نوع «لمّ» بهره جست. بر اساس این برهان چون مبدأ و منشأ قرآن واحد است، آن چه از او تراوش یافته؛ یعنی قرآن نیز باید واحد باشد. این برهان را می توان نظیر برهان عدم اختلاف در متن قرآن دانست که در آیه: «أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآَنَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلَافًا كَثِيرًا » منعکس شده است. روایت دوم از امام صادق (ع) نقل شده است: «عن الفضيل بن يسار قال: قلت لأبي عبد الله (ع): إن الناس يقولون: إن القرآن نزل على سبعة أحرف، فقال: كذبوا أعداء الله ولكنه نزل على حرف واحد من عند الواحد.» درنگریستن در این روایت نیز سه نکته را بدست می دهد: 1. از این که راوی می گوید مردم می گویند که قرآن بر هفت حرف نازل شده است، می توان برداشت کرد که روایات نزول قرآن به هفت حرف به استناد روایات اهل سنت، در میان عامه مردم رواج داشته است. 2. تعبیر «كذبوا أعداء الله» تعبیری بسیار شدید و کوبنده است که در موارد خاص از زبان ائمه (ع) صادر شده است؛ یعنی اهل بیت (ع) در مواقعی که به آموزه ای بس باطل و منحرف برخورد کرده و از میزان خطر آفرینی آن به فرهنگ دینی آگاه بوده اند، از این تعبیر بهره می‌گیرند. از این عبارت بدست می آید که اهل بیت (ع) با اختلاف قرائات به شدت مخالف بوده‌اند. 3. در عبارت «ولكنه نزل على حرف واحد من عند الواحد» نظیر روایت پیشین، در عین تاکید بر نزول غیر متکثّر قرآن، از برهان «لمّ» برای نفی تعدد قرائات قرآن استفاده شده است. برگرفته از کتاب «علوم قرآنی» اثر در دست انتشار استاد علی نصیری 🆔 eitaa.com/alinasirigilani 🌐 www.maref.ir