▪️و إنی لمشتاق الی أرض غزة. بخش اول
✍ دکتر محسن الویری
🔻سرزمین کوچک غزه تاریخی بزرگ دارد. این "مدینة طیبة بین الشام و مصر"(۱) یکی از کهن‌ترین شهرهای جهان است.(۲) برخی منابع، غزه و عسقلان را دو عروس خطه فلسطین نامیده‌اند.(۳)
بر پایه برخی گزارش‌های تاریخی، غزه زادگاه حضرت سلیمان نبی علی نبینا و آله و علیه الصلوة و السلام است.(۴) این شهر یکی از مقاصد تجاری قریش پیش از اسلام بود که بازرگانان قریشی در رحلة الشتاء خود (۵) بدان جا می‌رفتند.
🔻هاشم بن عبدمناف جد اعلای پیامبر خدا محمد مصطفی صلی الله علیه و آله که سادات و شرفا (بنوهاشم) بدو منسوبند در یکی از سفرهای تجاری قریش، در سن بیست یا بیست و پنج سالگی در همین شهر بیمار شد و جان خود را از دست داد و همانجا به خاک سپرده شد.(۶) به همین دلیل در متون عربی، غزه را، "غزة هاشم" هم می‌نامیده‌اند.(۷)
🔻غزه در دوره اسلامی در زمان خلافت خلیفه اول به دست عمرو بن عاص و به احتمال قوی‌تر در زمان خلافت خلیفه دوم فتح شد.(۸)
مهمترین رویداد مربوط به دوره اسلامی در شهر غزه، ولادت محمد بن ادریس شافعی در سال ۱۵۰ ق. در این شهر است. محل ولادت او دست کم تا قرن دهم مشخص و محل زیارت مردم بوده است. (۹) شافعی در خردسالی از غزه به حجاز رفت و پس از بالیدن وارد بغداد شد ولی همواره دلتنگ زادگاه خود بود و این احساس فراق را در قالب این دو بیت به زیبایی به نظم کشیده است (۱۰):
❇️و أنی لمشتاق الی أرض غزة و إن خاننی بعد التفرق کتمانی
سقی الله أرضا لو ظفرت بتربها کحلت به من شدة الشوق أجفانی
❇️یعنی:
همانا من شور و آرزوی غزه دارم
هر چند پس از جدایی، پوشاندن این شور و شوق با من همراهی نکرد و خود را نمایاند
خداوند این زمین را سیراب کند که اگر به خاک آن دست یابم
از شدت آرزومندی، با آن خاک، پلک‌هایم را سرمه می‌کشم
⭕️در دوران میانی تاریخ اسلام، غزه شاهد هجوم و غارت مغولان هم بود، مغولان مردان غزه را کشتند و زنان و کودکان را به اسارت بردند.(۱۱) غزه در زمان حکومت ملک ناصر محمد بن قلاوون مملوکی به عنوان یکی از مرکز حکومتی ممالیک برگزیده و همین امر موجب آبادانی ویژه شهر شد. ابن‌بطوطه که سفر شامات خود را پیش از رفتن به الخلیل از غزه آغاز کرد، آبادانی شهر و رونق بازارها و فراوانی مساجد و شکوه مسجد جامع آن را ستوده است(۱۲)... (ادامه دارد)
۱.(آثار البلاد و اخبار البلاد، زکریا بن محمد قزوینی، ص ۲۲۷)
۲. (المعالم الأثیرة فی السنة والسیرة، محمد محمدحسن شراب، ص ۲۰۹)
۳.(آثار البلاد و اخبار البلاد، ص ۲۲۷)
۴.(الأنس الجليل بتاريخ القدس و الخليل، عبدالرحمن بن محمد ابوالیمن علیمی، ج ۲، ص ۱۳۶)
۵.(سوره ایلاف)
۶.(معجم البلدان، ج ۴، ص ۲۰۲)
۷.(قلائد الاجياد فيما اتفق فى التسمية من البقاع و البلاد، عبدالرحمن بن ابراهیم حسینی حنبلی، ص ۲۱۹؛ مسالک الأبصار فی ممالک الأمصار، احمد بن یحیی بن فضل الله، ج ۳، صص ۵۵۴)
۸. (آثار البلاد و اخبار البلاد، ص ۲۲۷)
۹.(الأنس الجليل بتاريخ القدس و الخليل، عبدالرحمن بن محمد ابوالیمن علیمی، ج ۲، ص ۱۳۶)
۱۰.(معجم البلدان، یاقوت حموی، ج ۴، ص ۲۰۲)
۱۱.(تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، تحقیق سهیل زکار، ج ۲، ص ۹۲۱)
۱۲.(رحله ابن بطوطه، ج ۱، ص ۲۳۹)
@okhowahmag