#خبر_گزاری 💠گفت‌وگو با مجید معارف به مناسبت زادروز شیخ مفید... 🗒 یکشنبه ۹ آذر ۱۳۹۹ 🔻 شیخ مفید بر اساس میراث مکتوبی که به جا گذاشته، چه جایگاهی دارد؟ ✅یکی از بهترین گزارش‌ها درباره شیخ مفید و تألیفات ایشان را یکی از شاگردان او بنام نجاشی نوشته که صاحب کتاب «الفهرست» است و گزارش بسیار متقنی ارائه کرده است. نجاشی که از علمای رجال و کتابشناس بزرگ شیعه است در کتاب خود (به رقم 1068) بعد از اینکه که شیخ مفید را با نام و نشان و نسب معرفی می‌کند از او به عنوان «شیخنا» و «استادنا» نام می‌برد و می‌گوید: «فضل شیخ مفید مشهورتر از آن است که به وصف آید» و سپس به معرفی آثار شیخ مفید از جمله «رساله المقنعه» که به معرفی اسلام از نظر معارفی و فقهی پرداخته و کتاب‌های «الافصاح فی الامامه»، «الارشاد»، «الفصول المختارة من العیون و المحاسن»، «نقض المروانیه» و ... می‌پردازد و بعد کتاب‌های فقه و اصول ایشان را معرفی می‌کند و شاید نزدیک به 200 کتاب از او نام می‌برد. البته بسیاری از کتاب‌های شیخ مفید تا زمان ما باقی مانده و تعدادی نیز از بین رفته است. چند سال قبل در یک کنگره‌ای که در قم به مناسبت بزرگداشت شیخ مفید برگزار شد، مجموعه‌ای از آثار شیخ مفید که چاپ و عرضه شده است، معرفی شد. ✅ وقتی عناوین کتاب‌های شیخ مفید که نجاشی برای ما ذکر می‌کند را نگاه می‌کنیم، احساس می‌کنیم که در دو محور اساسی این کتاب‌ها نوشته شده، یکی محور فقه است که شیخ مفید حقیقتاً یک فقیه مبرا در عصر و زمان خود بوده و کتاب المقنعه ایشان معروف است و جنبه فقهی، اعتقادی و کلامی دارد. بعدها یکی از شاگردان شیخ مفید بنام شیخ طوسی بخش فقهی رساله المقنعه را یک نقشه و چارچوبی برای تألیف کتاب «تهذیب الاحکام» قرار می‌دهد و از دل کتاب تهذیب الاحکام هم کتاب «الاستبصار» درآمده و اهل فضل می‌دانند که این دو کتاب از جمله کتب اربعه حدیثی شیعه است که با الهام از کتاب المقنعه شیخ مفید نوشته شده است. بنابراین بخشی از کتاب‌های شیخ مفید، کتاب‌های فقهی و اصول فقهی ایشان است، مثلاً کتابی با عنوان «اصول الفقه» دارند و کتاب دیگری با عنوان «مناسک الحج» و کتاب مختصر «المتعه» و «مختصر مناسک الحج» را تألیف کرده‌اند. ✅ از سوی دیگر بخش اعظمی از کتاب‌های شیخ مفید نیز جنبه کلامی دارد. دانش کلامی به دانش اعتقادات هر مکتبی گفته می‌شود، مثلاً وقتی ما درباره امامت بحث می‌کنیم یک بحث کلامی انجام می‌دهیم یا وقتی عقیده طرف مقابل را رد می‌کنیم، داریم یک کار کلامی انجام می‌دهیم. شیخ مفید در درجه اول به عنوان یک متکلم شناخته شده است و مخالفان و موافقان او را به عنوان متکلم می‌شناسند. 🔻 خدمات ارزنده شیخ مفید در حوزه فقه شیعه چه تحولی در عرصه سیاسی و حکومتی پدید آورد؟ ✅ ابن ندیم در کتاب الفهرست خود حقیقتی را درباره شیخ مفید تصریح می‌کند و می‌گوید: «ریاست متکلمان در عصر و زمانه ما به شیخ مفید رسیده و احدی با او به مناظره برنمی‌خیزد، مگر اینکه مغلوب می‌شود و این نکته هم قابل ذکر است که شیخ مفید بغدادی بوده و بغداد در قرن چهارم و پنجم که شیخ مفید زندگی می‌کرده مرکز حضور جریان‌های مختلف اسلامی بوده، مثلاً در اهل سنت دو گروه معروف «اشاعره» و «معتزله» قرار دارند و رئیس اشاعره بغداد در آن زمان قاضی ابوبکر باقلانی بوده و رئیس معتزله بغداد، قاضی عبدالجبار بوده که هر دو از معاصران شیخ مفید بودند و شیخ مفید هم رئیس مذهب شیعه در بغداد بوده است. علی‌القاعده گاهی بین این‌ها بحث‌های علمی و مذهبی رخ می‌داده و کار به مناظره‌های علمی می‌کشیده و در این مناظره‌ها همگان اذعان دارند که شیخ مفید بر رقبای خود پیروز می‌شده و کار بجایی می‌رسد که دو مرتبه شیخ مفید را از بغداد اخراج کردند و بعد مجدداً ایشان را با احترام به بغداد می‌آوردند و او کار خود را انجام می‌داده است. 🔻 چگونه می‌توان از اندیشه و تفکر میانه شیخ مفید در علم کلام برای نزدیکی فکری و اتحاد عملی میان مذاهب اسلامی استفاده کرد؟ ✅ وقتی ما کتاب‌های شیخ مفید را نگاه می‌کنیم بخشی از کتاب‌های ایشان، کلامی است، مثلاً در آثار ایشان کتاب «ایمان ابی‌طالب» دیده می‌شود. ابوطالب پدر حضرت علی(ع) است و بسیاری از اهل سنت معتقد به ایمان ایشان نبودند، ولی ایشان حتی یک کتاب در اثبات ایمان ابوطالب نوشته یا مثلاً در برخی کتاب‌ها به رد افکار بعضی از دانشمندان اهل سنت پرداخته به عنوان مثال در رابطه با کتابی با عنوان «العثمانیه»، ایشان کتابی با عنوان کتاب «الرد علی الجاحظ العثمانیه»، یا کتابی با عنوان «نقض الفضیلة المعتزله» دارد و همه این کتابها، کلامی است و کتاب‌هایی مانند «النقض علی علی بن عیسی الرمانی» و «النقض علی ابی عبدالله البصری» نشان می‌دهد این مرد چقدر در حوزه علم کلام و نقد مخالفان خود قوی و چابک بوده است.