حاج قاسم علوم اجتماعی کسی است که صورت بندی نظری «شهادت»، «مقاومت» و «امت» را در ساحت هستی شناختی، انسان شناختی و جامعه شناختی انجام دهد. کسی که در میدان نبرد نظری با روشنگری تجددگرا و روشنفکری تقلیدی، نظریه پردازی چگونگی «مقاومت امت در عالم شهادت» را هدف و وظیفه خود بداند. روشن است که دستیابی به این هدف جز با روشنگری اجتهادی و روشن فقهی نوآورانه از فقه الانوار و المعارف تا فقه الاحکام و الشرایع ممکن نیست. کار نظریه پرداز و مجتهد نظر کردن به حقیقت و آزاد کردن آن از بند جزمیت و جهالت است. امروز در امت اسلامی هر منتقد روشنگری برای این کار خود را در دوراهی «تسلیم و تقلید» یا «مقاومت و اجتهاد» می یابد چراکه او در زمینه و زمانهای اندیشه ورزی میکند که در یک سو جریان دین فهمی متحجر و متجمّد در کنار جریان ترجمه و مصرف اندیشه متجدد لیبرال غربی که با همان جزمیت اندیشه مارکسیسم شرقی در فضای آکادمیک سربرافراشته و ساحت تفکر انسان مسلمان را به «تعطیل، تسلیم و تقلید» فرا می خواند قرار دارد و در سوی دیگر نیازهای و مسائل امت اسلامی در کنار نهضت نرم افزاری و تولید علم، که با همان قطعّیت انقلاب شکوهمند اسلامی ظهور نموده و ساحت تفکر او را به اجتهاد و نوآوری فرا میخواند. حاج قاسم علوم اجتماعی کسی است که شهامت عبور از فضا وگفتمان «ترجمه، تکرار، تسلیم و تقلید» به فضا و گفتمان «تفکر، ابداع، مقاومت و اجتهاد» دارد. درگفتمان علمی «ترجمه» که در مواجه با مدرنیته غربی است؛ کسی متفکرتر دانسته می شود که مترجم تر باشد. چنین کسی جرئت و اجازه اجتهاد در برابر غرب را ندارد. او تنها مجاز است در طول فرهنگ ترجمه بیندیشد نه عرض آن. چراکه تالیفات فیلسوفان، جامعه شناسان، فرهنگ شناسان، ارتباط شناسان، روان شناسان، اقتصاد دانان، حقوق دانان و دانشمندان غربی متون علمی و البته مقدس شده اند که شیوه و چگونگی حرکت فرد و جامعه انسانی را در مسیر توسعه و رفاه به خوبی نشان داده و می دهند. این متون تنها نیازمند ترجمه و بومی سازی اند. برای چنین کسی در جامعه ما «قال الکانط و الهیجل» و «قال الوبر و الدورکهایم» در ردیف «قال الله و الرسول» و «قال الباقر و الصادق(ع)» نشسته و او را از زحمت تفکر و اجتهاد راحت نموده است. در گفتمان «تقلید» نیز که در مواجه با سنت بومی است کسی متفکرتر دانسته می شود که مقلدتر باشد. در این گفتمان در میانه سخنان اجتهادی «الاستاذ البشر» و «صدرالمحققین» و «العلامه المجتهدین» در فقه اکبر و اصغر جایی برای اندیشه ورزی و نوآوری «اصاغر الطلاب» نیست. گویی آنان چنان اجتهاد جامع و کاملی داشتهاند که به همه پرسش های و نیازهای امت اسلامی برای همه اعصار و امصار پاسخ داده اند. تراث و روش آنها فقط باید تدریس، تدرّس، تفسیر و تشریح شوند لذا از تکرار مکررات «قال الشیخ» و «قال الاخوند» ذره ای نباید تردید داشت و لو یقین داشته باشیم هیچ ثمره عملی و مفیدی نداشته باشد. روشن است که لبّ سخن هر دو گفتمان « تقلید» است. البته گفتمان نخست چشم به ظاهرحال بیگانه غربی دوخته و گفتمان دوم دل در گرو گذشته خودی دارد. اولی وضع ظاهری و فعلی انسان غربی یا همان مدرنیته غربی را همان وضع معهود دانسته و تراث موجود را مانع رسیدن به آن می داند دومی تراث موجود را وضع معهود تلقی کرده و ذهن دانشور و دانشجوینده را تنها به تکرار، شرح و تفصیل تراث نه نقد، بسط و نوآوری فرا می خواند. راهبرد هر دو نیز یکی است یعنی تسلیم و تقلید با این تفاوت که اولی ذهن اندیشه ورز امت را به تسلیم به اندیشه مدرن و تقلید بومی شده از غول های سکولار مدرنیته غربی فرا می خواند. و دومی به رکود و تسلیم در برابر اندیشه ناکارآمد سنتی خودی و تقلید مطلق از بزرگان سنت بومی دعوت می کند