✅معرفی مقاله:
پیشرفت یا کامیابی علم از دیدگاه فلسفه علم: ضرورت تغییر رویکرد از فعالیت علمی به پیشرفت علمی
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
محمدرضا داورپناه . ملیحه فخارطبسی
چکیده مقاله:
هدف: هدف این مقاله تحلیل دیدگاههای مختلف درباره پیشرفت علم و نقدهای وارده بر هر یک و تبیین ضرورت تغییر رویکرد از فعالیت علمی به پیشرفت علمی است.
روششناسی: پژوهش حاضر از حیث ماهیت، نظری ـ فلسفی و از نظر روش قیاسی و استنتاجی است. با استفاده از این روش نظریهها و آراء صاحبنظران در باب پیشرفت علم واکاوی و توصیفشده و به کمک قیاس نتایجی استنتاج شده است.
یافتهها: در باب پیشرفت علم سه رویکرد وجود دارد: رویکرد معرفتی، رویکرد معنایی و رویکرد عملکردی ـ درونی. هر یک از این رویکردها حکایتهای متفاوتی از پیشرفت علم عرضه میدارند. در دیدگاه معرفتی یا رویکرد سنتی، پیشرفت علم تجمع یا انباشتی از باورهای علمی واقعی است. بر انباشتگی خطی دانش و ابقاء نظریههای علمی تأکید میشود. در رویکرد معنایی، رئالیستها توفیق علم را حاصل صدق تقریبی، صدقنمایی، ارجاع عبارات اصیل یا ترکیبی از این امور میدانند و بر ایده همگرایی، انباشتگی و انطباق در علم پای میفشارند. رویکرد عملکردی درونگرا و مسئلهمحور است و پیشرفت علم را حاصل انقلابهای علمی میداند. طرفداران این رویکرد یا پسارئالیستها، نسبیگرا هستند. این نسبیگرایان متهمند که موضع آنها به نسبی بودن منجر میشود و اعتبار و قدرت روش علمی را برای مبارزه یا مواجهه با باورهای دیگر تضعیف میکند؛ بهعلاوه به خاطر خصلت سرنگونکننده انقلاب، هیچ انباشت علمی وجود ندارد. در مقابل رئالیستها که اعتقادی به تغییرات انقلابی در نظریههای علمی ندارند، معتقدند که در اثر بهوجود آمدن اصلاح تدریجی نظریهها، علم رشد مییابد.
نتیجه گیری: علیرغم تفاوت در نظریهها، هر سه رویکرد پیشرفت علم را پیشرفت شناختی میدانند، نه تولید نوشتارگان یا تولید اطلاعات علمی (کتاب، مقاله). حرکت در مسیر علم باید شکوفایی ابعاد مختلف توسعه را فراهم آورد. پیشنهاد پژوهش آن است که مفهوم پیشرفت علم یا پیشرفت شناخت در قالب «اصل کانتی اشاعه سؤال» قابل توجیه است.
لینک دسترسی به متن کامل مقاله:
https://infosci.um.ac.ir/article_42506.html