به مناسبت دهه کرامت ( بخش پنجم) بازپژوهی داده های میراث رضوی در کتاب ذیل تاریخ بغداد (4 ) گفتمان کاوی تاریخی حدیث کفر انگاری مخلوق بودن قرآن (1) ✍️علی راد از دیگر اخبار ابن نجار بغدادی در کتاب ذیل تاریخ بغداد از امام رضا ( ع ) حدیث نفی انگاره مخلوق بودن قرآن کریم و تکفیر شخص باورمند به این انگاره است . این حدیث را حاکم نیشابوری از طریق مشایخ خود از ابوصلت هروی از امام رضا ( ع ) روایت کرده است . متن این حدیث چنین است : أخبرنا الحاكم أبو عبد الله ، حدثنا أبو أحمد إسحاق بن محمد بن علي بن خالد الهاشمي بالكوفة ، حدثنا القاسم بن أحمد العلوي الحسيني ، حدثني أبو الصلت عبدالسلام بن صالح ، حدثني علي بن موسى الرضا قال : من قال القرآن مخلوق فهو كافر ( ابن نجار بغدادی , ذیل تاریخ بغداد , ج 4 , ص 139 ) . یک. راوی و مسئله راوی این حدیث ابوالصلت هروی به تعبیر مزی , خادم علي بن موسى الرضى ، أديب , فقيه , عالم بود, او از مشایخ متعددی حدیث , فقه و کلام فرا گرفت و راویان متعددی نیز از او نقل حدیث کردند . شماری از اخبار دوران حضور امام رضا ( ع ) در خراسان از طریق وی گزارش شده است زیرا در این بازه زمانی در مرو حضور داشت . ابوالصلت هروی در روزگار مامون عباسی وارد مرو شد و مامون او را فراوان تکریم می کرد و از پیروزی او در مناظرات با متکلمان خرسند می شد . یکی از مسائل کلامی بسیار مهم و پُر از چالش و تنش روزگار اباصلت مسئله خلق قرآن بود . معتزله , جهمیه و .... بر حادث و مخلوق بودن قرآن اصرار داشتند ولی اهل حدیث به ویژه ابن حنبل به قدیم بودن و غیر مخلوق بودن قرآن اعتقاد داشتند. بر پایه برخی از داده های تاریخی اباصلت هروی به مخلوق بودن قرآن اعتقاد داشت ولی از اظهار آن اجتناب می ورزید زیرا جهمیه نیز بر همین اعتقاد بود و اهل حدیث نیز ایشان را تکفیر می کردند . دو. پیشینه مسئله دوران مامون تا واثق عباسی دوره اقتدار جریان فکری معتزله است که توانستند در سطح کلان اجتماعی برای خود گفتمان ویژه و موثری ایجاد کنند . معتزله مامون عباسی را در مسئله مخلوق بودن قرآن با خود هم رأی ساختند و این تا دوره واثق عباسی تداوم یافت و در واقع مذهب اعتزال به مذهب دولت عباسی تبدیل شد و عقاید مردم بر پایه معیارهای اعتزالی سنجیده می شد و مخالفت با آن پیامدهای جدی داشت . واثق عباسی پرداخت فدیه برای آزاد سازی اسیران مسلمان در جنگ با کفار را مشروط به کسانی دانست که به مخلوق بودن قرآن اعتقاد و اقرار داشته باشند. واثق عباسی به محمد بن ابی لیث قاضی مصر دستور داد تا از همه مردم مصر درباره خلق قرآن آزمون بعمل آورد و او نیز همه را به شرکت در آن فراخوان داد . شماری زیادی از مردم فرار کردند و مخالفان با آزمون به زندان افکنده شدند . قاضی مصر دستورداد که در تمامی مساجد مصر جمله « القرآن مخلوق » نوشته شود ولی فقهای مالکی و شافعی مردم را از حضور در مساجد منع کردند . به دنبال آن مردم بغداد علیه واثق شوریدند و احمد بن نصر خزاعی آنان را به عزل واثق تحریک و تشویق نمود لذا واثق خود او را در سامراء به قتل رساند و دستور داد مدتی جنازه او در سامراء و بغداد به همراه نوشته ای با موضوع جرم او در کنارش آویخته شد «هذا الرأس الکافر المشرک الضال .... » . دوره متوکل عباسی دوره واگرایی از اندیشه معتزله و پایان دادن به محنه خلق قرآن و تثبیت اندیشه اهل حدیث در این مسئله بود .👇👇 @OstadRad