سید بن طاووس در نگاه اشتروتمان ؛ از فقیه سیاستمدار تا عارف ادعیه نگار؟ درنگی در کتاب های تاریخ حدیث شیعه معاصر ایران ✍️علی راد در برخی از کتاب های تاریخ حدیث رایج و مرسوم در حوزه و دانشگاه درباره علی بن موسی بن جعفر ( ۵۸۹ - ۶۶۴ ق ) معروف به سید بن طاووس , چنین مشهور شده است که وی یک محدّث ادعیه نگار با رویکردهای عرفانی خاص خود بود و این تصویر از شخصیت سید بن طاووس چنان برجسته می شود که از باب تداعی معنا میان سید بن طاووس و دعا نوعی باهم آیی اعتباری پدید آمده است . هر چند این بُعد برجسته از شخصیت سید بن طاووس قابل انکار نیست و واکاوی دقیق نقش تاریخی- فرهنگی سید بن طاووس در تاریخ مکتب ادعیه نگاری شیعی و اسلامی , چرایی و چند و چون روی آورد سید بن طاووس به گردآوری و تصنیف ادعیه شیعی در کتاب اقبال الـأعمال به پژوهش های فاخر و ممتازی نیازمند است اما انحصار تصویر سید بن طاووس به ادعیه نگار شیعی و برجسته ساختن آن و غفلت از دیگر ابعاد شخصیت علمی , فرهنگی , فقهی , اجتماعی و سیاسی او چندان درست و دقیق نمی نماید. اما اینکه از چه زمانی و چگونه این تصویر از سید بن طاووس در کتاب های تاریخ حدیث ایران معاصر شکل گرفت ؟ دو فرضیه ذیل قابل بیان است : الف) تصویر اشتروتمان از سید بن طاووس به نظر می رسد که این دیدگاه متاثر از تصویری است که خاورشناس مشهور رودلف‌ اِشْتْرُتْمان‌ (به آلمانی: Rudolf Strothmann) اسلام شناس آلمانی تبار درباره سید بن طاووس در مقایسه وی با خواجه نصیر الدین طوسی ارائه می کند . در نگاه او خواجه طوسی مرد سیاست و عمل است و نقطه مقابل او سید بن طاووس است که نماد تسلیم و سکوت , عرفان و عزلت و گمنامی است . ب). موج دعا خوانی و عرفان گرایی در ایران سده معاصر در چند دهه اخیر توجه به عرفان و دعا در فرهنگ ایرانی به طور جدی مورد توجه قرار گرفته است . در این گفتمان به شخصیت های دارای اثر و نظر در عرفان و دعا بیش ترین گرایش در میان اقشار مختلف مردم پدید می آید . سید بن طاووس , آثار دعایی و اندیشه های عرفانی او در این فضای عرفانی و معنوی ایران مورد اهتمام قرار گرفت و در ذهن و زبان حدیث پژوهان نیز اثر گذاشت اما تاثیر آن به مانند اثر گذاری دیدگاه خاورشاسان از سید بن طاووس نبود. اتان کلبرگ در پژوهش خود درباره کتابخانه سید بن طاووس ( جستار زندگی و اندیشه ) دیدگاه اشتروتمان را مبالغه آمیز می خواند و تلاش می کند که آن را ناظر به دوره پیش از حمله مغول و قبل از سقوط خلافت عباسیان تاریخ گذاری کرده و برای تایید به شواهدی از دنیاگریزی سید بن طاووس , اجتناب از اختلاط با حکام و همانند آن استناد می جوید و در واقع اندکی از مبالغه اشتروتمان می کاهد ولی آن را نفی نمی کند اما این داوری چندان دقیق و استوار نمی نماید . درخواست های مکرر خلیفه عباسی از سید بن طاووس برای پذیرش مناصب اجتماعی و سیاسی گویای این مهم است که سید بن طاووس فقط شخصیت حدیث نگار نبود بلکه از وجاهت اجتماعی ویژه ای برخوردار بود . پس از سقوط خلافت عباسیان با حمله مغول , سید بن طاووس با تحلیل ژرف از عدالت و تقدم آن بر کفر و ایمان در عرصه های کلان اجتماعی و سیاسی توانست از گسترش خونریزی افسار گسیخته هلاکو مانع شود ؛ فتوای سید بن طاووس در برتری سلطان عادل کافر بر سلطان ظالم مسلمان از عهده فقیهی تراز بر می آید که با کلان پارادایم سیاست و مدیریت در اسلام در شرایط و موقعیت های مختلف آشنایی عمیق و دقیق داشته باشد , از ظاهر گرایی و نص بسندگی اخباری مسلک فاصله گرفته باشد و با درک عمیق مقاصد عالی شریعت اسلام امت و جامعه اسلامی را در موقعیت های بسیار خطرناکی چون حمله مغول از خطر حتمی و هلاکت قطعی نجات بخشد ؛ در پرتو این درک عمیق از فقاهت سید بن طاووس است که سخن علامه حلی شاگرد وی قابل فهم است که استادش سید بن طاووس را فقیهی بسیار فرازمند و کم نظیر می دانست لذا سید بن طاووس را صرفاً نمی توان عارف عزلت گرا و ادعیه نگار دانست هر چند که همانند خواجه نصیر طوسی نیز در عرصه سیاست و کلام اندیشه ورزی نکرد. •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad