بررسی اشکال نحوی در قرآن در دو کلمه : " الصابئون _ الصابئین "
🤔#پرسش :
❓در قرآن دو آیه وجود دارد که از هر نظر مانند هم هستند یکی آیه 62 سوره بقره و دیگری آیه 69 مائده با اینکه همه مفردات و کلمات دو آیه باهم یکی هستند ولی در یک آیه کلمه الصابئون ولی در دیگری الصابئین آمده علت این چه می باشد؟ عده ای این قضیه را به عنوان یک اشکال نحوی در قرآن مطرح می کنند ❗️❗️
💠#پاسخ💠
👌مرحوم محمد هادی معرفت به خوبی در کتاب نقد شبهات پيرامون قرآن كريم، به این اشکال پاسخ می دهد و می گوید :
"بىگمان قرآن از كهنترين اسناد معتبر زبان عربى است و جاى هيچ گونه ترديد درباره حجّيت و اعتبار آن نيست؛ زيرا در زمانهاى نازل شد كه عرب در اوج تمدن ادبى پيشرفته خود بود. افزون بر اين، قرآن سرسختترين دشمنان را در ميان عربهاى اصيل عصر نزول داشت و آنان در كمين بودند تا نقطه ضعفى را در قرآن بيابند و آن را بهانه و دستمايه بدگويى از قرآن قرار دهند، ليكن نه تنها موردى براى خردهگيرى از قرآن نيافتند، بلكه صريحاً اعتراف كردند كه اين كتاب آسمانى از ادبى فرازمند و دست نايافتنى برخوردار است. با اين وصف، آيا معقول است كه در قرآن راههايى براى عيبجويى و اشكال گرفتن بر قرآن باشد، ولى از چشم عربهاى اصيل دور مانده باشد تا اينان بر آنها اطلاع يابند؟!
🔸از اين گذشته، معيار استوارى هر زبان، اسناد موجود آن زبان است؛ چرا كه اسناد مذكور، سنجه و ميزان جدايى سره از ناسرهاند. ابن مالك، يكى از پيشوايان نحو و ادب عربى را بنگريد كه چه سان در به نظم كشيدن قواعد زبان عربى، قرآن كريم را الگوى خود قرار داده است:
وَسَبْقُ حالٍ ما بحرفٍ جُرَّ قَدْ _ أَبَوا ولا أَمنعُه فقَدْ وَرَد
❗️آنان كه مىپندارند در قرآن كريم اشتباه نحوى وجود دارد، بيش از هر چيز، از تنك مايگى و ناآگاهى خود خبر مىدهند.
👌مرفوعبودن اسمىكه بر خبر «إنّ» درآيه: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ الَّذِينَ هادُوا وَ الصَّابِئُونَ» ( مائده ٦٩ ) پيش از تكميل خبر، معطوف شده،👈 به دليل عطف بر محلّ اسم «إنّ» است كه بنابر ابتدائيّت، مرفوع است👉 و اعراب اين واژه در اين آيه از دو جهت ترجيح دارد:
🔸يكم: تناسب لفظى ميان «هادوا» و «الصّابئون»؛ بدين معنا كه هر دو واژه داراى «واو» هستند؛ زيرا «هادوا» فعل ماضى و مبنى است و اعراب در آن ظاهر نمىشود و گويا «الصابئون» نيز اسمى است مبنى كه اعراب آن ظاهر نمىشود.
❕اعراب «رفع» در آيه بهتر است؛ زيرا با «واوِ» «هادوا» تناسب دارد همان گونه كه عطف بر جوار در ادب عربى نيز نوعى تناسب به حساب مىآيد. كسايى مىگويد: عطفِ «الصابئون» بر «هادوا» عطف نسق است؛
📚مجمع البیان ج ٣ ص ٢٢٤
❗️زيرا معطوف، جمع مذكر و معطوف عليه هم حاوى ضمير جمع مذكر است.
👌همان سان كه نصب اين واژه در آيه ديگر و با همين ساختار به مناسبت هم جوارى، ترجيح داده شده است و آن آيه «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ الَّذِينَ هادُوا وَ النَّصارى وَ الصَّابِئِينَ» ( بقره ٦٢ ) است؛ چرا كه «ياء» در «نصارى» كه مفردش نصرانى است، شبيه مفرد آن است كه صابئى باشد.
📚مجمع البیان ج ٣ ص ٢٢٥
🔸دوم: ديدگاه ابن قتيبه؛ وى بر اين باور است كه راز مرفوع بودن «صابئون» اين است كه مفهوم ابتدائيت در آن، هم پيش از دخول «إنّ» و هم پس از آن به قوّت خود باقى است؛ چرا كه كاركرد «إنّ» صرفاً افزودن معناى تحقيق بر جملهاى است كه بر آن داخل مىشود؛ برخلاف «لعلّ» يا «ليت»؛ زيرا اين دو به ترتيب معناى ترجّى و تمنّى (اميد و آرزو) را بر مفهوم كلام مىافزايد.
❕وى مىافزايد: رفع «الصابئون» به دليل عطف بر محل اسم «إنّ» است؛ زيرا «انّ» مبتداست و برخلاف ديگر حروف مشبهةبالفعل، تغييرى درمفهوم كلام ايجادنكرده است؛ از اين رو ميان گزاره «زيدٌ قائمٌ» و «إنّ زيداً قائمٌ» به لحاظ معنا، فرقى وجود ندارد؛ جز اينكه جمله دوم تأكيد شده است و تأكيد يك جمله، تغيير معنوى به حسابنمىآيد؛ زيرا تغيير ساختارى و ماهوى مراد است؛ مانند تبديل خبر بهانشا يا بالعكس، ليكن ميان گزارههاى «زيدٌ قائمٌ»، «لعلّ زيداً قائمٌ» و «ليت زيداً قائمٌ» از نظر معنا فرق است؛ چراكه جمله دوم مفيد شك وسوم، مفيد تمنّى است. بههمين دليل نمىتوان بر محل اسم اين دو و بقيه حروف مشبهة بالفعل (جز «إنّ») عطف گرفت. "
📚نقد شبهات پيرامون قرآن كريم، ص: 449
❗️بنابراین مرفوع بودن " الصابئون " بنابر عطف بر محل اسم " ان " است که بنابر ابتدائیت مرفوع است و منصوب بودن " الصابئین " بنابر عطف بر لفظ اسم " ان " است زیرا اسم " ان " لفظا منصوب است , و هر دو نوع اعراب مطابق با قواعد ادبیات عرب است که جهت آگاهی از دو قسم عطف یعنی عطف بر لفظ و عطف بر محل رجوع کنید :
📚بدائه النحو ص ٢٥٩ _ ترجمه و شرح مغنی الادیب ج ٤ ص ١٠٢
#پرسمان_اعتقادی
#شیعه_پاسخ
@Rahnamye_Behesht
https://instagram.com/porsemane_eteghadi