💢درباره مسئله اصالت متون ادعيه در ادبيات حديثی شيعه
✍️دکتر حسن انصاری
🔻گاهی ديده میشود که نسبت به اصالت برخی متون ادعيه و يا زيارات در ادبيات حديثی و مأثور شيعه پرسشها و يا تشکيکهایی صورت میگيرد. معمولا در اين نوع بحثها دو واقعيت مورد غفلت قرار میگيرد:
۱- بسياری از متون ادعيه و يا زيارات در تحريرهایی که در آثار مرتبط با ادعيه و زيارات نقل شده به انحای مختلف شکل تلفيق شده و ترکيب شده متونی است کهنتر که در کتابهای حديثی متقدم به ائمه (ع) نسبت داده میشد اما در تحريرهای بعدی اين متون گاه با ترکيب با يکديگر در هيئت متنهای مفصل تر و پر برگ تر عرضه میشد. در واقع چند متن بعدا با ترکيب با يکديگر در قالب يک متن جديد تحرير میشد. در ادبيات حديثی اين کار شايع بوده است. ممکن است تصور شود که متن نهایی اصالت دارد و نقلهای مختصر کهنتر تنها بخشهایی از متن اصلی را نمايندگی میکنند. نقل ناقص و يا مختصر از يک حديث در متون حديثی امری شايع بود اما بايد توجه داشت که گاهی مسئله را بايد بر عکس ديد؛ يعنی چند متن اصيل اوليه به دليل شباهت موضوعاتشان و به دلائل مختلف ادبی و اعتقادی و تبليغی در تحريرهای متأخر در قالب يک متن ارائه میشد. به هرحال صرف ترکيب چند متن دعایی و يا زيارتی و تحرير آن در يک هيئت جديد و مطول تر را نبايد دليل بر بی اعتباری آن دانست.
۲- بسياری از متون ادعيه و زيارات به در کتابهای مزارات و ادعيه تأليف ابن مشهدي و ابن طاوس و حتی در مصباح شيخ و غيره مستقيما به امامان نسبت داده نشده و در واقع انشای علمای شيعه و در بسياری مواقع انشای "ناحيه مقدسه" يعنی وکلای امام غائب (عج) در عصر غيبت صغراست. اين متون بر اساس متون مأثور قبلی که از ائمه روايت شده بود و با بهره گيری از همان الفاظ و معانی در قالب تحريرهای جديدی تدوين میشد. تشکيک در اعتبار اين متون بی وجه است برای اينکه در اصل ادعا نشده که اين متون مستقيما انشای ائمه (ع) است. در واقع اين متون به فراخور نيازهای معنوی و مذهبی جديد جامعه اماميه و بر اساس متون قبلی و با بهره گيری از همان الفاظ و معانی تدوين و پيشنهاد میشد.
توجه به ماهيت متون دعایی و کارکرد آنها در محيط مؤمنان و نيازمندیهای متحول معنوی و روحی آنها مادام که متنهای جديد حامل معانی بی سابقه در مأثورات دينی نباشد موجب میشد علمای حديث در نقل اين متون ايراد و اشکالی نبينند.
•┈┈••••✾•🌿🌺🌿•✾•••┈┈•
https://eitaa.com/rejal_shobeiri
https://t.me/rejal_shobeiri