به مناسب سالروز بزرگداشت کلینی
بازتاب پارادایــمِ فقه حیل در الکافی کلینی
✍️علی راد
در روزگار کلینی کاربست حیل در فقه اسلامی نظریهای شایع و فراگیر است و تقریباً در غالب ابواب فقهی حضور جدی دارد و اعتبار آن نزد جمهور فقیهان مسلّم و قطعی است. از جمله ادله طرفداران نظریه جواز حیل در مسأله زنای مریض، تبدیل مجازات حد زنا از شلاق به ترکه صدتایی از شاخه خرما با استناد به آیه (وَ خُذْ بِیَدِكَ ضِغْثًا فَاضْرِبْ بِهِ وَ لَا تَحْنَثْ) است. کلینی مضمون این دلیل را با اسانید خود از امام صادق۷ گزارش کرده است. اعتبارسنجی گزارشهای کلینی، تفاوتها و تمایزهای آن با دیگر گزارشهای موجود در جوامع حدیثی امامیه و اهل سنّت، مسأله اصلی این نگاشته است. برآیند پژوهش، مناقشه در یک گزارش کلینی است که تمایزها و تفاوتهای آن با سایر گزارشهای شیعی و اهل سنّت را ضمن چند فرضیه، تبیین نمودیم و در نهایت در طبقهبندی کلینی در زمره طرفداران پارادایم جواز حیل در استدلال به آیه فوق، در مسأله حد زنا مریض، تردید شده است.
مقدمه
اصطلاح پارادایم به مدل و الگوی مسلط و چارچوب فکری و فرهنگی غالب بر گروه یا جامعه علمی اشاره دارد که از آن به عنوان یک فرا نظریه و دیدگاه فکری کلان در تحلیل، تبیین و پاسخگویی به مسائل بهره میگیرند. این فرانظریه از محیط به مرور بر افراد آموزش داده میشود و در یک فرایند تاریخی در اذهان آنها به یک اصل بدیهی، مسلّم و ابطال ناپذیر تبدیل میشود و تا پدید آمدن پارادایم جدید به حیات خود ادامه میدهد. در این پژوهش اصطلاح پارادایم برای ارجاع به دو فرانظریه / نظریه کلان فقهی رایج در میان محدثان، فقیهان و مفسران مسلمان و به عنوان چارچوب مرجع یا دیدگاه فکری مشترک آنان در تبیین شریعت اسلام ایفای نقش میکند.
پارادایم نخست، شریعت اسلام و شرایع پیشینِ ادیان ابراهیمی را آمیخته به حیل در برون رفت از انسداد در مناسبات و روابط انسانی بینافردی و رابطه انسان با خدا تفسیر میکند. از جمله ادله مشهور و شایع این پارادایم، انگاره سوگند أیوب۷ برای تأدیب همسرش در آیه (وَخُذْ بِیَدِكَ ضِغْثًا فَاضْرِبْ بِهِ وَ لَا تَحْنَثْ إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ) است که از سوی خداوند این حیله به وی الهام شد که به جای صد ضربه شلاق، یک ترکه صدتایی بر همسرش بزند تا سوگندش را نقض نکرده باشد. این تفسیر از آیه بر پایه احادیث موجود در جوامع حدیثی - تفسیری اهل سنّت و شیعه شکل گرفته است و بنیان نظری تجویز و مشروعیت این حیله در فقه اسلامی است. تفسیر ارائه شده و مستندات حدیثی آن به عنوان یکی از اصول موضوعه پارادایمِ جواز حیل در فقه اسلامی است. مستندات حدیثی پارادایم مشهور به سه گونه تقسیم پذیرند: یک. مستنداتی که پسامتن و زمینههای داستان سوگند أیوب۷ را تقریر میکنند (مستندات حدیثی - تاریخی)؛ دو. مستنداتی که در آنها به مفاد آیه ی سوگند أیوب۷ در استنباط فتاوای فقهی از جمله جواز حیل استدلال شده است(مستندات حدیثی - فقهی)؛ سه. مستنداتی که در معناشناسی آیات داستان أیوب۷ اثر گذارند (مستندات تفسیری).
لینک های دانلود متن کامل به همراه مستندات :
https://hadith.riqh.ac.ir/article_13254.html
┄══•ஜ۩🌹۩ஜ•══┄
📲 ثواب انتشار این پیام با شما📿
✅ اخبار و رویدادهای گروه رجال و حدیث حوزه خراسان را دنبال کنید👇👇
https://eitaa.com/joinchat/530120708C84f2802414
https://t.me/Rejalkh