🍃🌸 🇮🇷 🌸🍃
#شخصیت‌های_ضدیهود
#سلمان_فارسی
از بردگی یهود تا سلمان محمدی
قسمت قبل؛
◀️ قسمت ششم
🔶🔸نقل حدیث و آثار
🔹به نقل از ابن‌ولید قمى (متوفى ۳۴۳) اثرى به نام «خبرُ جاثلیق الرومى» به سلمان نسبت داده است.
البته این اثر، متنى است که سلمان فقط آن را روایت کرده و مؤلف یا مصنّف آن نبوده است.
«خبر جاثلیق رومى» مشتمل است بر پرسش‌هاى الهیاتى قیصر روم از خلیفه مسلمانان بعد از درگذشت پیامبر اکرم (ص) و پاسخ امام على (ع) به آن پرسش‌ها. صفّار قمى (ص۲۲۲، ۲۳۶، ۲۸۸ـ۲۸۹) بندهایى از این روایت را نقل کرده و ابن‌بابویه (۱۳۸۷، ص۱۸۲، ۲۸۶ـ۲۸۸، ۳۱۶) سه بخش از آن را نقل و در پایان نقل دوم و سوم اشاره کرده که متن کامل آن را در پایان کتاب النبوّة خود آورده است (نیز ← طوسى، ۱۴۱۴، ص۲۱۸ـ۲۲۱؛ ابن‌شهرآشوب، ص۵۷؛ شوشترى، ج۵، ص۲۰۲ـ ۲۰۳).
🔹ابوریحان بیرونى (ص۲۳) از اثرى با عنوان انجیل‌السبعین یاد کرده که در آغاز آن آمده که آن را سَلّام بن عبدالله بن سَلّام به نقل از سلمان نوشته است. اما ابوریحان بیرونى (همانجا) از جعلی بودن این متن سخن گفته است.
🔹سلمان فارسی در بسیارى از متون کهن ایرانى جایگاهى نمادین به‌عنوان «مسلمان ایرانی» دارد.
براى نمونه باید از گزارش‌هایى یاد کرد که طبق آنها سلمان نخستین کسى است که قرآن، یا دست‌کم بخشى از آن، را به فارسى ترجمه کرده است (← اسفراینى، ج۱، ص۸؛ سرخسى، ج۱، ص۳۷؛ براى تحلیلى از این گزارش‌ها ← عمادى حائرى، ص۱۴ـ۱۵، ۳۸). برخى از عبارات فارسى منسوب به سلمان (← ابن‌سعد، ج۴، ص۹۰؛ آذرنوش، ص۱۰۵ـ۱۰۶) را باید از همین دیدگاه ارزیابى کرد.
🔹شخصیت حکیمانه و ژرف‌اندیش سلمان سبب شده است وى به مظهر بینش باطنى تبدیل شود و جایگاه ویژه‌اى نزد برخى فرقه‌هاى مذهبى با گرایش‌هاى باطنى بیابد (← سعد بن عبدالله اشعرى، ص۵۲، ۵۷، ۵۹، ۶۱؛ ابوالمعالى بلخى، ص۳۱۵؛ نیز ← زرین‌کوب، ص۲۰، ۳۷۷ـ۳۷۸؛ شفیعى کدکنى، ص۶۰، ۱۶۶ـ۱۶۷، ۵۲۹ـ۵۳۰).
🔹ابوحاتِم رازى (ص۱۶۶) به عقیده‌ی برخى از غلات که قائل به الوهیت سلمان بوده‌اند اشاره کرده و نجاشى (ش ۶۶۸) نیز از عالمى امامی‌مذهب با نام علی بن عباس جَراذینى (متوفى ح ۲۴۰) نام برده است که کتابى به‌نام الردّ على السلمانیة در رد گروهى از غُلات تألیف کرده بود (نیز ← ماسینیون، ص۴۶ و ص۴۷ و پانویس ۱).
🔹این گروه‌ها و فرقه‌ها از دیرباز روایاتى نیز در باب جایگاه معنوى سلمان فارسی نقل کرده‌اند (براى نمونه ← کشّى، ص۱۲ـ۱۳، ۱۵ـ۱۷).
از جمله‌ی این فرقه‌ها باید فرقه‌ی ازمیان‌رفته مُخمّسه (← دفترى، ص۱۲۰ـ۱۲۱، ۴۱۹) و نُصیریه (← نورى، ص۱۰۲ـ۱۰۳، ۱۱۷ـ۱۲۰، ۲۱۴، ۲۱۶ـ۲۱۸؛ نیز ← ماسینیون، ص۴۳ـ۴۶) نام برد.
بر همین اساس، سلمان در سنّت تفسیرى / تأویلى غُلات، اهمیت ویژه‌اى یافته است (← ماسینیون، ص۳۰ـ۳۹).
🔹در این میان، اسماعیلیان با تأکید خاص بر حدیث «سلمان منّا اهل‌البیت» آموزه‌ی نسبت روحانى را نظریه‌پردازى کرده‌اند (← روضه‌ی تسلیم، ص۱۵۰؛ نیز ← محقق، ص۳۳۷ـ۳۳۹؛ قس ابن‌عربى، سفر۳، ص۲۳۲ـ۲۳۳، ۲۳۹ـ۲۴۲، که از منظر تصوف به انتساب سلمان و افرادى مانند خضر به اهل‌بیت توجه می‌کند).
🔹سلمان نزد بعضى فِرَق صوفیه نیز جایگاه خاصى دارد و برخى طریقت‌ها نظیر قادریه، بکتاشیه و نقشبندیه، سلسله‌ی طریقت خود را به او رسانده‌اند (← ماسینیون، ص۲۸ـ۲۹؛ براى نمونه‌هایى از جایگاه سلمان نزد متصوفه ← مستملى بخارى، ج۱، ص۱۱۴؛ هُجویرى، ص۱۲۰، ۵۰۷ـ۵۰۸).
🔹ابن‌بابویه (متوفى ۳۸۱) در کتابى به‌نام أخبار سلمان و زهده و فضائله روایات مربوط به احوال سلمان را گرد آورده بود (← نجاشى، ش ۱۰۴۹).
در ادوار متأخر، میرزاحسین نورى (متوفى ۱۳۲۰) کتابى با نام نَفَسُ الرحمان فى فضائل سلمان تألیف کرده و کوشیده است همه روایات تاریخى درباره سلمان، احادیثى که او روایت کرده، سخنان منسوب به وى، مناقب و فضائل و احادیث در شأن او را گرد آوَرد.
لویى ماسینیون، خاورشناس فرانسوى، رساله‌اى با نام «سلمان پاک: ریشه‌هاى تفکر روحانى در اسلام ایرانى» [۳] منتشر کرده که سخن اصلى آن تردید در ارزش تاریخى بخش اعظمى از گزارش‌هاى موجود در منابع اسلامى درباره‌ی سلمان و شخصیت تاریخى اوست، نظرى که پیش از وى هوروویتس [۴] (ص۱۷۸ـ۱۸۳) آن را بیان کرده بود (براى خلاصه‌اى از نظریه‌ی هوروویتس ← ماسینیون، ص۷ـ۹).
این نظر افراط‌آمیز ماسینیون را پژوهشگران مسلمان نقد و رد کرده‌اند (براى نمونه ← سَبیتى، ص۶۹ـ ۱۰۶؛ زرین‌کوب، ص۱۷ـ۱۸).
نویسنده: سیدمحمد عمادی حائری
والحمدلله
🔸🌺🔸--------------
📚"سالن مطالعه" با کلی رمان، داستان، مقاله و ... مفید و خواندنی
@salonemotalee