#حکمت_متعالیه 🔺 در مورد این مطلب که فلسفه که عقل انسان را سيراب می‌کند چند گونه است که شهيد مطهری در بحث فلسفه کتاب کليات علوم اين مطلب را فرموده که فلسفه تقسيم می‌شود به اشراق و مشاء و کلام و عرفان و به يک معنا شامل همه اينها می‌شود، بعد می‌فرمايند که مرحوم ملاصدرا آمد و اينها را با هم مخلوط کرد و از آنها چيز جدیدی ايجاد کرد نه اينکه التقاطی باشد که از هر کدام يک چیزی بگيرد، نه. و تقريبا عقل را تکميل کرد که خواص اين علوم شد "حکمت متعاليه"، اما حکمت نيز دو جور است: حکمت رسمی و حکمت متعاليه. حکمت رسمی همين خواندن‌ها و فکر کردن‌ها و شب نخوابی‌ها و مطالعه‌هاست که می‌شود يک فيلسوف و متخصص در علوم عقلی، اما ملاصدرا می‌گويد که اين کافی نيست و انسان بايد از جهت دل نيز سيراب شود، اين است که نزديک کرده فلسفه متعاليه را به عرفان و فرموده بدون رياضت و اخلاق و خودسازی، درسهای مرا نخوانيد که به جایی نمی‌رسيد!؛ اول خطبه اسفار را مطالعه کنيد و اول خطبه ملا هادی سبزواری را در منظومه که اينها خلاصه حرفشان را در اين خطبه ها زده‌اند. مرحوم صاحب اسفار (مرحوم ملاصدرا) می‌فرمايد: «فابدأ يا حبيبی قبل قراءة هذا الكتاب بتزكية نفسك عن هواها». يعنی به گونه‌ای باش که درس که می‌خوانی برای غير خدا نخوانی، اگر درس برای غير خدا می‌خوانی، کتاب مرا ببند و کنار بگذار که به دردت نمی‌خورد و از اول شرط می‌کند. مرحوم ملا هادی سبزواری در اول خطبه‌اش اين موضوع را بسيار شيرين بيان کرده، می‌فرمايد: زمان ما زمان قحطی علم است برای اينکه کثرت گناهان نمی‌گذارد که باران رحمت بر دل‌ها ببارد و اين مطالب را بيان می‌کند. پس معلوم می‌شود که فلسفه ملاصدرايی يک چیزی مخلوط از عرفان و عقل است و لذا مرحوم حاجی در بعضی از جاها به مطلبی که می‌رسد می‌گوید که اين حرف را شخصی زده که ذوق عقلی نداشته بلکه ذوق وجدانی داشته مثل شيخِ احسائی؛ «من له حظ من الذوقيات و لا حظ له من النظريات» پس معلوم می‌شود که حکمت صدرایی هم تعقل و منطق قوی می‌خواهد و هم تزکيه نفس می‌خواهد. و اگر هر يک از اينها نباشد مرحوم ملاصدرا می‌فرماید که کتاب مرا بيخود باز نکن و مطالعه نکن چون همه اش حرف است و به جایی نمی رسی و می‌گوید که من هم به جایی نرسيدم و مدت‌ها عمرم را صرف کردم در فهم کتب فلاسفه ولی آخر ديدم که جز از راه عبادت و توسل به جایی نمی رسم ولذا مطلبی را به ملاصدرا نسبت می‌دهند که شبيه معجزه است و آن اين است که او هفت سفر پياده به حج مشرَّف شد. و در بيابان و راه های خطرناک و با آن وضع قديم هفت بار به حج رفت و در سفر هفتم نيز در بصره فوت می‌کند، ملاصدرا يک چنين شخصی بوده. 87.5.23 ✅ مرحوم آیت الله سید ابراهیم خسروشاهی @seyedololama