#پرونده_جمعیت
#مقاله
♦️پيشينة توجه به نقش فرهنگ در تحليل پديده هاي جمعيتي
✏️ سید حسین شرف الدین و اسماعيل چراغي کوتياني.
🔷 مطالعه دربارة جمعيت و عوارض و احوال آن، هر چند در يكي دو دهة اخير اهميت بيشتري يافته، اصل توجه به آن سابقه‌اي ديرين دارد. علت اين التفات جدي، تحولات جمعيتي در نقاط مختلف جهان، تغييرات كمي و كيفي جمعيت، تأثير افزايش يا كاهش جمعيت بر برنامه‌ريزي‌هاي فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي و نهايتاً لزوم اتخاذ سياست‌هاي خردمندانه دربارة جمعيت و موضوعات مربوط بدان ذكر شده است.
🔶 در گذشته مطالعات بيشتر مبتني بر ارائة آمار و ارقام و اطلاعات جمع‌آوري شده بود، اما اكنون كوشش‌هاي غالب جمعيت‌شناسان به شاخص‌سازي هاي نظام‌مند براي آسان‌سازي تحليل و تبيين متغيرهاي جمعيتي معطوف است. آنچه پيش و بيش از عرضة آمارهاي جمعيتي براي اين دسته از جمعيت شناسان اهميت دارد، موضوع تحليل و تبيين پديده هاي جمعيتي است. ازاين رو ايشان تلاش خود را به ساختن شاخص‌هاي دقيقي براي تحليل تغييرات جمعيتي مصروف داشته‌اند و مسئلة تبيين متغيرهاي جمعيت‌شناختي و عوامل تعيين‌كنندة ويژگي‌ها و تغييرات جمعيتي را بادقت كانون توجه و بررسي قرار داده‌اند.
🔷 هرچند رويكردهاي تحليلي در قرن اخير، رويكرد غالب در مطالعات جمعيتي است، ضعف بارز اين تحليل‌ها، تك عاملي‌بودن و به ويژه تأكيد بر عوامل و عناصر اقتصادي است. در نيم قرن اخير جمعيت شناسان و بيشتر از آنها اقتصاددانان، به تدوين شاخص‌هايي جهت آسان‌سازي تحليل متغيرهاي جمعيتي روي آوردند و دربارة تبيين وقايع جمعيتي، رابطة جمعيت و توسعه، موضوع مهاجرت، عوامل مؤثر بر زاد و ولد و باروري و... الگوهايي را ارائه كردند.
🔶 هرچند اين الگوها از قوت تحليلي نسبتاً بالايي برخوردارند، بسياري از انديشمندان آنها را در زمينة توجه به عوامل فرهنگي و اجتماعي مؤثر بر تحولات جمعيتي، ضعيف مي‌دانند. بدين ترتيب زمينه براي طرح نظريات نويني كه تأكيد بيشتري بر عوامل فرهنگي دارند، فراهم آمده است.
🔷 آنچه در اين ميان به پژوهش‌هاي تبييني جمعيت‌شناسان جهت داد و سرعت بيشتري بخشيد، زمينه‌هاي اجتماعي و رخدادهاي جمعيتي ويژة دهه‌هاي مياني قرن بيستم بود. ورود امكانات بهداشتي و درماني به كشورهاي در حال توسعه، موجب كاهش مرگ ومير شد و اين خود نگراني ناشي از رشد فزاينده جمعيت را زمينه‌سازي كرد. البته بيشتر انديشمندان در اين دوره معتقد بودند كه رشد فناوري به موازات تأثير بر كاهش مرگ ومير، به دليل شيوع استفاده از ابزارهاي نوين پيشگيري، كاهش بارداري را نيز در پي خواهد داشت.
🔶 بر اين اساس پيش‌بيني اين بود كه با توجه به طرح برنامة تنظيم خانواده در سطح بين المللي در اوايل دهة 1960، رشد جمعيت جهان در سال 1975 به صفر برسد. با اين حال وضع به گونه‌اي رفت كه نه تنها اين پيش‌بيني تحقق نيافت، بالاترين نرخ رشد جمعيتي ثبت شده در تاريخ (2 درصد) در همين سال رقم خورد. اين رويداد به صاحب نظران تفهيم كرد كه كاهش سطح باروري پيچيده‌تر از آن است كه بتوان صرفاً با كاهش مرگ ومير آن را تحليل كرد.
🔷 ترديدي نيست كه عوامل فرهنگي متعددي بر زادوولد و باروري تأثير گذارند و نمي‌توان بر عوامل صرفاً اقتصادي تأكيد كرد. طرح الگوهايي همچون الگوي ديويس و بليك كه در آن علاوه بر متغيرهاي اقتصادي به متغيرهاي فرهنگي و اجتماعي نيز توجه شده است، محصول توجه به ناكارآمدي الگوهاي اقتصاد محور است.
👣 این مطلب ادامه دارد...!!
📌آدرس کانال؛
🆔 @sharafoddin_ir