♦️سرمایه اجتماعی امام-امت منبع مقاومت و مکانیزم جبران کاستی ها 🔰✍به قلم: سید مجتبی امین جواهری ▫️حدیث قدسی کلیدی که بارها مقام معظم رهبری از کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن تا بیانات سالهای اخیر به آن استناد کردند، چارچوبی بنیادین برای تحلیل سرمایه اجتماعی در منظومه اسلامی ارائه می‌دهد: 🔅«قال الله عزوجل: لا عذبن کل رعیة فی الاسلام دانت بولایة کل امام جائر لیس من الله، و ان کانت الرعیة فی أعمالها برة تقیة، و لا عفون عن کل رعیة فی الاسلام دانت بولایة کل امام عادل من الله، و ان کانت الرعیة فی أعمالها ظالمة مسیئة» (بحارالانوار، ج۲۷، ص۱۹۳). ترجمه: 🔅خداوند: «هر جامعه‌ای در اسلام که تحت ولایت امام ستمگرِ غیرالهی درآید - حتی اگر اعمال فردیِ مردم نیکو و پرهیزگارانه باشد - قطعاً عذاب خواهم کرد. و هر جامعه‌ای در اسلام که تحت ولایت امام عادلی از جانب من باشد - حتی اگر اعمال فردیِ مردم ظالمانه و گناه‌آلود باشد - مورد عفو و بخشش قرار خواهم داد.» ▫️این روایت با محوریت سه اصل راهبردی، زیرساخت نظریه "سرمایه اجتماعی امت-امام" را شکل می‌دهد که به اختصار با الهام از تحلیل رهبری در جلسه 28 بحث ولایت کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی به آن اشاره می کنیم: ۱. اصالت جامعه در سعادت و شقاوت: ملاک نهایی، کنش جمعیِ تبعیت از ولایت الهی است نه صرف ارزیابی اعمال فردی. ۲. تفکیک ساحت کنش جمعی از فردی: نیکی‌های فردی در جامعه‌ای با امامت جائر نادیده گرفته می‌شود، همان‌گونه که خطاهای فردی در ذیل امامت عادل مورد عفو (و جبران پذیری) قرار می‌گیرد. ۳. رجحان کنش جمعی بر کنش فردی: نظام ارزشی الهی، تبعیت از امام عادل را به‌مثابه فرآیند جامعه‌ساز برتر از اعمال منفک فردی می‌شمرد. ♦️ سرمایه اجتماعی جنگ در پرتو این مکانیزم الهی در میدان جنگ، این سرمایه اجتماعی به‌مثابه "کارخانه انسان‌سازی جمعی" (رک: جلسه 17 بحث نبوت کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی) عمل می‌کند. محوریت رابطه امت-امام عادل، چهار کارکرد استراتژیک ایجاد می‌کند: 👈🏻 ۱. تولید معنای توحیدی فراملی و جبران‌پذیری خطاها جنگ در این چارچوب، نه نزاعی قومی که حرکتی استکمالی در مسیر تحقق ولایت الهی است. معنابخشی توحیدی به شهادت، ایثار و مقاومت، از سطح ملی‌گرایی فراتر رفته، "عفو" الهیِ مذکور در حدیث را فعال می‌سازد. این ظرفیت، ضعف‌ها و ترس‌های طبیعی فردی رزمندگان را در قالب روح جمعی امت جذب و تبدیل به نیروی مقاومت می‌کند. همان‌گونه که عفو الهی خطاهای فردی را در سایه تبعیت از امام عادل می‌پوشاند، سرمایه اجتماعیِ جنگ نیز نقش مربی جمعی را ایفا می‌کند. 👈🏻 ۲. تاب‌آوری جمعی از طریق مکانیزم عفو ساختاری سختی‌های جنگ با تکیه بر دو پایه تحمل می‌شود: اول: اعتقاد به حقانیت امام عادل به‌مثابه محور حرکت تاریخی امت. دوم: اطمینان به جبران‌پذیری کاستی‌های فردی در پرتو این حرکت جمعی. خانواده‌های شهدا و مجروحان، مصائب خود را در ذیل "عفو ساختاری" حدیث قدسی معنا می‌کنند؛ آلام فردی در مسیر جامعه‌سازی توحیدی، مشمول مکانیزم جبران الهی می‌شود. 👈🏻 ۳. تبدیل خطاهای فردی به سرمایه مقاومت جمعی برخلاف نظام‌های سکولار که ضعف‌های فردی را تهدید می‌پندارند، این الگو: ترس‌های طبیعی را در همبستگی امت ذوب می‌کند. اشتباهات تاکتیکی را با حفظ اعتماد به امام، به درس جمعی تبدیل می‌نماید. ظرفیت تربیت پذیری جامعه (مطابق تفسیر رهبری از "عفو") را به‌مثابه موتور خوداصلاحی در میدان نبرد فعال می‌سازد. این همان "کارخانه انسان‌سازی در کارزار" است که انبیاء برای تأسیس آن مبعوث شدند. 👈🏻 ۴. بسیج حداکثری بدون دخالت دولتی یا حکومتی در سازمان بخشی تبعیت از امام عادل: - نیاز به نظارت سلسله‌مراتبی را به‌حداقل می‌رساند. - انگیزه‌های درونی ناشی از مشروعیت الهی رهبری را جایگزین پاداش‌های مادی می‌کند. - ایثار را از استثنا به هنجار غالب تبدیل می‌نماید. ♦️ جامعه به‌مثابه مکانیزم جبران‌ساز الهی سرمایه اجتماعیِ برآمده از رابطه امت-امام عادل، در زمان جنگ سه ظرفیت بی‌بدیل ایجاد می‌کند: - معنا بخشی متعالی به رنج‌ها و فداکاری‌ها فراتر از مرزهای مادی و ذیل نگاه توحیدی - تاب‌آوری جمعی از طریق فعال‌سازی مکانیزم "عفو و جبران‌پذیری" الهی. - تبدیل ضعف‌های فردی به سرمایه مقاومت با نقش‌آفرینی جامعه به‌مثابه "مربی جمعی". این الگو - مطابق حدیث قدسی و تحلیل رهبری - نشان می‌دهد سعادت امت در گرو حرکت جمعی در مدار ولایت الهی است. جنگ در این پارادایم، تنها نبرد نظامی نیست؛ آزمونی برای تجلی "کارخانه انسان‌سازی" در پرتو ولایت است که در آن، روح جمعی امت، پناهگاه جبران‌کننده ضعف‌های فردی و زایش‌گاه مقاومتی بی‌پایان می‌شود. #امام #امت #جنگ ┄┅═✧❁🌿🌺🌿❁✧═┅┄ 🟥 پژوهشکده تمدنی شهید صدر (ره) 📲@sadr_ir 🌐https://sadr.ihu.ac.ir/