🔰 شیخ فضل الله و عدالت اسلامی ✍️علی ابوالحسنی 🔸شیخ فضل اللّه وجه عقلانیت و افراط ستیز جنبش مشروطیت است. در مقابل تقی زاده که وجه افراط گری و احساسات زدگی آن است و فرق شیخ با نائینی و آخوند خراسانی این است که آنان در فضای از معاشقه با آرمانیهای بلندشان سیر می کردند و شیخ لبه تیز شمشیر واقعیت را بر گردن خودش احساس می کرد. او رهبری بود که نبض زمان و جنبش را در دست داشت و متناسب با شرایط و مقتضیات و محذورات عمل می کرد. 🔸برای شیخ و یارانش این سوال مطرح بود: چرا و چگونه استعمار بریتانیا این همه برای استقرار مشروطه دل می سوزاند و انگلیس بساط تحصّن به پا می کند. این برای او جای سوال بود. شیخ فضل اللّه, هیچ گاه استبداد را نمی خواست و همواره در پی مهار استبداد و تحقق عدالت اسلامی بود. 🔹استبداد همچنان که باید تعریف دقیق و شفاف در ذهنیت تاریخی ما ندارد. استبداد, لزوماً, ظلم و جور نیست. حتی اولیای امور در نظام استبداد, مثل امیر کبیر و قائم مقام هم می توانند گرایشهایی عدالتخواهانه داشته باشند. استبداد یک نظام است, نظامی که اولیای امور بر اساس عقل و تجربه شخصی و احیاناً امیال و غرایز نفسانی عمل و کشور را اداره می کنند و عدالتخانه, مفهوم حداقلی مشروطیت, مرحله گذار و مشروطه به معنای مفهومِ به اصطلاح حداکثری آن, می خواهد بیاید عقل و تجربه شخصی و این امیال و اغراض را کنار بگذارد. و جای آن, امر و تجربه جمعیِ قانون مند را جایگزین کند. ⚜️ @taammolat74