🔰موانع نظام تثبیت در مختصات اقتصاد ایران
✴️قبلا توضیح دادم که برای مهار تورم و رشد تولید ناچار به تغییر نظام ارزی کشور از شناور مدیریت شده به تثبیت هستیم. به این دلیل که تورم در کشور ما از جنس فشار هزینه است و در گام اول باید هزینه های بنگاه را کاهش داد تا تولید رونق یابد. در عین حال تاکید کردیم که نظام تثبیت ارز معایبی نیز دارد و با مختصات فعلی اقتصاد ایران، نمی تواند به عنوان یک سیاست مداوم در دستور کار قرار گیرد. به چند علت:
1⃣نظام تثبیت ارزی در کشورهایی کارایی کامل دارد که اولا ساختار پرداخت رسمی (خارجی)کشور کار کند و ثانیا آن کشور از حیث منابع ارزی ( تجارت بدون نفت) دچار کسری و ناترازی نباشد تا ضمن روان بودن جریان ارز به داخل کشور، منابع لازم برای پاسخ به تقاضا تامین باشد. ایران در هر دو بخش دچار اشکال است. اینکه تاکید بر تجارت بدون نفت دارم به این علت است که به دلایل متعدد، درآمد حاصل از نفت پایدار نیست. برای مثال در دوره ای فروش نفت ما به چهار صد هزار بشکه نیز رسیده است.
2⃣ نظام تثبیت ارز مستلزم پیمانسپاری کامل است و پیمانسپاری صددرصدی بدون ساختار پرداخت رسمی، در مختصات فعلی اقتصاد ایران امکانپذیر نیست.
3⃣نظام تثبیت ارزی، نرخ ارز را در یک قیمت فیکس می کند. این موضوع باعث می شود تا تقاضا برای ارز، به دلیل ارزانی آن، افزایش می یابد. برای مثال در سال ۱۴۰۲از مهمترین علل ناترازی تجارت غیر نفتی، تقاضای زیاد برای واردات، به دلیل تثبیت نسبی نرخ ارز در بازار مبادله است. وقتی تقاضا زیاد شد، دولت مجبور به اولویت بندی واردات است. اولویت بندی در شرایط مازاد تقاضا، یعنی ایجاد بازار سیاه یا همان بازار غیر رسمی ارز.
4⃣نظام تثبیت ارز در شرایطی که دولت بازارهای موازی مثل طلا را با بازارهای غیر رسمی نرخ گذاری می‌کند، محکوم به شکست است. چون دولت همزمان به بازار غیر رسمی مرجعیت می‌دهد. از آن سو اگر نرخ طلا را با نرخ تثبیت قیمت گذاری کند، به دلیل ارزانی طلا شاهد افزایش تقاضا( قانونی و غیرقانونی) خواهیم بود.
5⃣ مسئله ی بعد در سطح مقطع تولید است. وقتی ارز تثبیت شد، مواد اولیه ارزانتری به بنگاه می رسد، و در نتیجه با کاهش هزینه نهایی بنگاه، تولید رشد می‌کند. اما در ادامه همین نرخ ارز ارزان، باعث افزایش واردات می‌گردد و مجددا تولید از طریق مازاد واردات در بلندمدت دچار آسیب می شود. البته اگر با نظارت و کنترل واردات را بهینه سازی کنیم شرایط متفاوت خواهد بود اما باید گفت که با مختصات فعلی اقتصاد ایران این امر بسیار دشوار است و قاچاق افزایش می یابد.
@tahlileghtesadi