باسلام عرض شد که سامانیان از اواسط کار از دو سمت تحت فشار قرار گرفتند و در نهایت مضمحل شدند یکی از سمت شرق توسط غزنویان که ذکر شد و یکی هم از شمال غربی توسط آل بویه. کلمه بویه (بر وزن مویه)در زبان طبری (یعنی زبان ساکنین سواحل مازندران ) به معنی امید و آرزو است . این آقای بویه ، ماهیگیر بود و سه تا پسر این آقا در سپاه علویان طبرستان خدمت می‌کردند که قبلا شرح حال علویان طبرستان را گفتیم . این سه تا پسر و اعقاب و فرزندان اونها را آل بویه می‌گویند که شیعه اثنی عشری بودند و وقتی دولت علویان طبرستان ضعیف شد اینها جرات کرده و حکومت مستقلی ایجاد کردند که دولت آل بویه نام داشت و چون زادگاه اونها دیلمان بود اسم دیگهء دولت اونها دیلمیان یا دیالمه است . اینها تقریبا تمام ایران و عراق و خلافت عباسی بغداد را زیر بیرق خودشون آوردند و فقط خراسان بزرگ در دست غزنویان ماند که گفتیم اونها هم بعد از سلطان محمود ، دیگه عددی نبودند. ایران بین این سه‌تا پسر تقسیم شد. علی عمادالدوله بنیانگذار دیالمه فارس حسن رکن الدوله بنیانگذار دیالمه ری و اصفهان و همدان(یا به قولی عراق عجم) احمد معزالدوله بنیانگذار دیالمه عراق و بغداد (عراق عرب) یک نکته این استکه اصولا مناطق مرکزی ایران را عراق عجم می‌نامیدند که در مقابل عراق عرب است. عراق عرب همین عراق فعلی به مرکزیت بغداد است. از اون عراق عجم فعلا فقط اراک مونده و فامیلهای عراقی که توی ایران هستند همون فامیل اراکی هستند و مثلا اگر کسی پسوند عراقی داشت منظور این نیست که شهروند عراق بوده بلکه اینها ساکنین مرکز ایران یا اراک بوده‌اند. پسوند عراقی و اراکی به یک معناست. القصه، این سه برادر در نهایت دوستی و مودت در سه منطقه ، حکومت می‌کردند و یک حکومت شیعی و یکدست راه انداختند که تا سالها ادامه داشت(از سال ۳۲۲ تا ۴۴۸) آل بویه تساهل مذهبی زیادی داشتند و در مناطق تحت نفوذ اونها شیعه و سنی و مسیحی و یهودی و زرتشتی و مندایی و صابی همگی در کنار هم زندگی می‌کردند و در دولت آل بویه مناصبی داشتند و حتی یکی از وزرای عضدالدوله ، مسیحی بود. اما در عین حال اینقدر قدرتمند بودند که خلیفه عباسی را به اطاعت خودشون درآوردند و برای اولین بار در تاریخ بعد از اسلام خلیفه بغداد را عوض کردند و یکی از خلفای بغداد را هم کور کردند. اینها آیین‌های شیعه از جمله عزاداری محرم و جشن‌های عید غدیر را ترویج و برای اولین بار در بغداد دستجات عزاداری محرم راه افتاد. فقهای شیعه از جمله شیخ مفید و سید رضی و سید مرتضی و....را ارج می‌نهادند و به توسعه علوم دینی و مذهب شیعه خیلی علاقه داشتند. تا قبل از دولت صفویه ، هیچ دولتی به اندازه آل بویه در ایران سازندگی نکرد.خصوصا در زمان عضدالدوله که جانشین علی رکن الدوله بود. از راه و کاروانسرا تا مسجد و مدارس مختلف و حمام و قنات و بیمارستان و کارخانجات تولید ابریشم و رصدخانه و چاپارخانه و ... بند امیر که در زمان عضدالدوله بر روی رود کُر ساخته شد و به سد عضدی هم معروف است و بیمارستان عضدی بغداد و بازار وکیل شیراز و.... اینها همه از یادگارهای دوره آل بویه است. آبادانی‌هایی که در دورهٔ آل بویه و مخصوصا عضدالدوله راه افتاد بقدری زیاد هستند که کتاب‌های جداگانه‌ای راجع به آنها نوشته شده. بعد از علی رکن الدوله ، پسر حسن ، با نام عضدالدوله جانشینش شد و این عضدالدوله مقتدرترین امیر آل بویه است. بعد از او بین فرزندان حسن و علی و احمد اختلاف افتاد و هریک حاکم جایی شدند و در نهایت دولت شیعهء آل بویه از هم پاشید و مضمحل شد. در مورد آل بویه یا دیلمیان چند نکته لازم به ذکر است. یکی اینکه اینها شیعه بودند و برای اولین بار در تاریخ ایران بعد از اسلام یک دولت فراگیر شیعهء معتقد و دوازده امامی روی کار آمد. ایرانیها از قدیم رابطه خوبی با شیعیان داشتند و هرزمان دولت شیعی بر سرکار می‌آمد بااو همکاری می‌کردند و این اصطلاح شیعه صفوی که در پی القاء این مطلب است که ایرانیان را صفویان ، شیعه کردند یک شایعه ناشیانه و مزخرف است. دیگر اینکه آل بویه ، هیچگاه اقدام به خلع خلیفه بغداد و به خلافت رساندن اهل‌بیت و یا حتی یکی از علمای شیعه نکردند و هرگاه یکی از خلفای عباسی بغداد را خلع می‌کردند یکی دیگر از همان بنی‌عباس را خلیفه می‌کردند. این مسئله چند علت داشت که به طور خلاصه عبارتند از: ۱. جامعه سنی مذهب مخصوصا در عراق که پذیرش خلیفه شیعه را نداشتند. ۲.ترس آل بویه از اینکه خلیفهء شیعه ، اقبال عمومی پیدا کند و خودش را از زیر یوق آل بویه بیرون بکشد. ۳.اعتقاد اکثریت مسلمانان به اینکه خلیفه، حتما باید از بنی‌عباس باشد ولاغیر. انشالله فرداشب بازهم در مورد دولت آل‌بویه صحبت خواهیم کرد. @tarikhbekhanim