باسلام
واما داستان میدان نقش جهان یا همان میدان شاه:
این میدان در ابتدا که ساخته شد میدان شاه نام داشت و تا قبل از انقلاب به همین نام بود و در زمان رضاشاه که بعنوان میراث ملی ثبت شد ، بنام میدان شاه نامیده می‌شد و بعد از انقلاب ، میدان امام نام گرفت.
در کنار این میدان باغ بزرگی بنام باغ نقش جهان بود که بعدها توسط شاه عباس دوم به میدان بزرگی تبدیل و میدان نقش جهان نام گرفت. بعدها این میدان خراب شد و مردم اسم نقش جهان را روی همین میدان اولی که شاه عباس کبیر ساخته بود گذاشتند.
این میدان مستطیل شکل است و در هر ضلع آن یک بنای تاریخی قراردارد که عبارتند از مسجدشاه ، مسجد شیخ لطف الله ، عمارت عالی قاپو و سردر بازار قیصریه.
طول این میدان کمی بیش از نیم کیلومتر و عرض آن حدود ۱۶۰ متر است.
قبل از این میدان ، در جاهایی از کشور مثل یزد و قزوین ، این نوع معماری که ترکیبی از بازار و مسجد و مرکز حکومتی و تجمع باشد ساخته شده بود، اما وسعت این میدان منحصر به فرد بود.
بازار قیصریه یک بازار سرپوشیده بسیار زیبا بود که همین میدان شاه را به میدان قدیمی‌تر شهر که میدان عتیق نام داشت متصل میکرد که هنوز هم همینطور است.
در حقیقت باید گفت شهر اصفهان قبل از شاه عباس منطقه شمالي تری بود و بافت قدیمی شاه شامل منطقه جی و جنوب آن بود که الان به آن سبزه میدان گفته می‌شود. اصطلاح سبزه میدان هم در چند شهر ایران قبل از صفویه وجود داست.
شاه عباس کبیر یاهمان شاه عباس اول ، اصفهان را وسعت داد و تا آنطرف زاینده رود هم کشاند و در زمان خودش یکی از بزرگترین شهرهای جهان شد. و میدان نقش جهان در آن دوره بزرگترین میدان موجود در دنیا بود.
در طول دوران ساخت میدان و پس از آن در سراسر دوران صفویه، میدان، زنده و فعال بوده، لیکن در دوران شاه سلیمان و شاه سلطان حسین به تدریج از رسیدگی به میدان خودداری شد.
در ایام سلطنت شاه سلطان حسین، جوی‌های آب به تدریج راکد شده و آخرین درختان باقی‌مانده از درختانی که شاه عباس به دست خود کاشته بود، خشکیدند.
در دوره قاجار، این میدان نیز مانند سایر بناهای تاریخی اصفهان مورد بی‌توجهی قرار گرفت. بخش‌هایی از میدان در طول دوران آشفتگی ایران از حمله اشرف افغان تا استقرار حکومت قاجاریه ، تخریب شد. بخش‌هایی نیز از جمله عمارت نقاره‌خانه در دوره قاجار از میان رفت.از زمان حکومت رضاشاه تا امروز، کار مرمت و بازسازی این ابنیه به‌طور مداوم ادامه دارد.
عمارت عالی قاپو در حقیقت محل زندگی شاه نبوده بلکه رسیدگی به امور حکومتی، دیدار و پذیرفتن سفرا و نمایندگان خارجی ، بازرگانان علما و بزرگان بوده است.
محوطه وسط میدان نقش جهان مخصوص تجمعات و سان دیدن ، نمایشها و بازی‌های گروهی از جمله چوگان بازی بوده است.
همکنون یک مجسمه چوگان بازی در محل دروازه دولت نصب شده است که یادآور این دوران میباشد.
این محوطه قبلا فاقد حوض بوده و حوضی که الان هست بعدها در زمان رضاشاه ساخته شد.
دو نکته بسیار مهم در مورد عمارت عالی قاپو یا همان باب عالی وجود دارد.
یکی نقاشی‌ها و مینیاتورهای بسیاااار زیبا در داخل کاخ که کار نقاش معروف آن دوره ، رضا عباسی میباشد.
دیگری استخر داخل طبقات است که درون آن قیراندود بوده و توسط صفحات مسی پوشانده شده است.
آب این کاخ و این استخر از کوه صفه که در ارتفاع بالاتری نسبت به کاخ قرار داشته لوله کشی شده بود و به حالت فواره بیرون می‌جست است. لوله ها از جنس سفال بوده و در آن دوره یکی از پیشرفته ترین تکنولوژی‌ها بوده است.
البته نظریه دیگری هم وجود دارد که معتقد است آب از پایین کاخ به روش دستی و بوسیله ابزاری شبیه دم آهنگری به بالا پمپاژ می‌شده است.
در دولت عثمانی قبل از صفویه مرکزی بنام عالی قاپو که به معنای باب عالی یا ورودی مرتفع هست وجود داشته که همان مرکز حکومت سلاطین عثمانی بوده و احتمالا شاه عباس کلمه عالی قاپو یا باب عالی را از آنها اقتباس کرده است.
صحبت در مورد جزئیات میدان نقش جهان خیلی زیاد است که البته مورد بحث ما نیست. و انشالله فرداشب در مورد بافت اجتماعی پایتخت صفویه توضیح خواهم داد.
@tarikhbekhanim