🔻یک گزارش و چند قاب از تاریخ اجتماعی شیعیان متقدم
🔹️شیخ طوسی در تهذیب به نقل از ناقلانی امامی (و می‌توان گفت مورد اعتماد)، ماجرای یک نشستِ خودمانی شیعی را گزارش کرده است. تاریخ این نشست، سال ۲۷۳ قمری است؛ سیزده سال پس از شهادت امام حسن عسکری علیه السلام.
در این گزارش نکاتی لطیف، ناب و در مواردی بوده (فکت) های کمیاب دیده می‌شود:
۱. ریزش سقف مزار حسین بن علی (روحی له الفداء) و آسیب‌دیدگیِ شماری از زائران و سالم‌ماندن شماری دیگر به ذی‌الحجۀ همان سال ۲۷۳ قمری.
۲. برگزاری اجتماعات خصوصی شیعیان.
۳. پرهیز از گفتگوهای درون‌شیعی در حضور مخالفان.
۴. اعلامِ ولایت علی بن ابی طالب و اولادش و اعلام برائت از تک‌تک دشمنان ایشان از اولی و دومی و سومی تا آخر، نشانِ خودی‌بودن و زمینه پذیرش در جمع شیعیان.
۵. مورد بحث بودنِ اینکه مزارِ پشت کوفه (نجف) حقیقتا مزار علی بن ابی طالب است یا خیر تا ابتدای قرن سوم (در آن دوره، برای شیعیان روشن بوده که چنین است).
۶. عقوبت فوریِ آن که خواست قبر مولی الموحدین را نبش کند.
۷. در ابتدای قرن سوم، قبر امام المتقین دارای ضریح (صندوق) نبوده است (گزارشاتی از ضریح و بنا و قبه در برهه‌هایی در قرن دوم وجود دارد؛ مانند کارهایی که هارون الرشید کرد که بعدها توسط بعدی‌ها تخریب شد)؛ اما شخصی به صورت خودجوش و پس از دیدن اعجاز و مخفیانه ضریحی سفارش داد تا روی قبر نصب کردند.
۸. گذاشتن ضریح روی قبر، نماد احترام‌گذاری به مدفون بوده است.
۹. پس از این ضریح، بزرگترین ادای احترامِ مادی به مزار ایشان، توسط حسن بن زید حسنی (قیام‌کننده در طبرستان در گذشته در ۲۷۰ قمری) صورت گرفت که دیوار و بنا و محوطه‌ای برای آن مزار ساخت. بنابر این زمانی که نشست یادشده و خاطره‌گویی اسماعیل بن عیسی رخ داده (۲۷۳ قمری)، آستان علوی دارای بنا بوده است.
✍مصطفی قناعتگر
@tavanerejal