✅از دیرباز طبق رسم غلط، در روز نهم ماه ربیع الاول جشنی به مناسبت مرگ خلیفه دوم عمر بن خطاب، موسوم به «عیدُ الزهراء(س)» یا «فَرحَةُ الزهراء(س)» یا «عمر کشون» برگزار می شده است.
اما این روز یعنی روز نهم ربیع دو مناسبت بیشتر ندارد :
۱)روز آغاز امامت امام زمان(علیه السلام)
۲)روز هلاکت «عمر بن سعد» از قاتلین امام حسین(ع) در کربلا(۱)
و منبع تاریخی معتبری که به کشته شدن عمربن خطاب در ماه ربیع الاول اشاره داشته باشد، وجود ندارد.
و در مقابل منابع معتبر، روز ترور خلیفه دوم «عمر بن خطاب» را در ماه ذی الحجه و در روز بیست و سوم این ماه نوشته اند که به دست شخصی به نام «فیروز» غلام «مغیره بن شعبه» ملقب به «ابولؤلؤ» انجام شده و عمر سه روز بعد در بیست و ششم این ماه کشته شد.(۲)
به طور مثال؛
👤بلاذری در کتاب انساب الاشراف به نقل از واقدی می نویسد :
📋《وَقَالَ الْوَاقِدِيُّ : طُعِنَ عُمَرُ بْنُ اَلْخَطَّابِ يَوْمَ الأَربَعَاء لِأَربَعَ لَيَالِِ بِقَينِِ مِن ذِي الحَجَّةِ سَنَةَ ثَلَاثَ وَ عِشرِينَ》
♦️واقدی می گوید : عمر بن خطاب در روز چهارشنبه، چهار شب مانده از ذی الحجه سال بیست و سوم با چاقو ضربه خورد.(۳)
👤ابن سعد نیز در الطبقات الکبری عین همین عبارت را می آورد.(۴)
حتی در میان شیعه نیز برخی این قول(ماه ذی الحجه) را بیان کرده و بر آن ادعای اجماع کرده اند.
👤علامه مجلسی در بحارالانوار درباره نهم ربیع الاول می نویسد :
📋《وَجُمهُورُ الشِّيعَةِ يَزعَمُونَ أَنَّ فِيهِ قَتَل عُمَرَ بَن الخَطَّابِ وَ لَيسَ بِصَحِيحِِ》
♦️شیعیان اینگونه می پندارند که در روز نهم ربیع، روز قتل عمر بن خطاب است، در حالی که این صحیح نیست.
و در ادامه به نقل از کفهمی می نویسد :
📋《بَلِ الاِجمَاعُ حَاصِلُ الشِّيعَةِ وَ اَهلُ السُّنَةِ عَلَی ذَلِکَ》
♦️اجماع شیعه و سنی بر این امر وجود دارد که قتل عمر بن خطاب در ۲۶ ذی الحجه اتفاق افتاده است.(۵)
👤ابن ادریس در السرائر می نویسد :
📋《وَقَد يَلتَبِسُ عَلى بعضِ أَصحَابنَا يَومَ قَبضِ عُمرِ بنِ الخَطَّابِ، فَيَظُنُّ أنُّه يَوم التَاسِع مِن رَبيعِ الأَوّل، وَهَذا خَطَأ مِن قَائِلهِ بِإجمَاعِ أهلِ التَارِيخِ وَ السِيَر، وَقَد حَقَّقَ ذَلكَ شَيخَنَا المُفیدُ، فِي كِتابهِ كِتاب التَوارِيخِ، وَذَهَب إلَى مَا قُلنُاهُ》
♦️بر بعضی از علمای اصحاب ما (امامیه) این امر مشتبه شده است و فکر کرده اند که روز قتل عمر بن خطاب، همانا نهم ربیع الاول می باشد و هر کس این سخن را بگوید به اجماع اهل تاریخ و سیره، اشتباه کرده است و شیخ مفید نیز در کتاب تاریخی خود، همین نظر را قائل است.(۶)
🔎شاید علت برگزاری این چنین جشنی در این روز دو دلیل داشته باشد :
۱)تشابه اسمی عمر بن سعد با عمر بن خطاب!
۲)از آن جایی که مرگ خلیفه دوم نزدیک به ماه محرم بوده، از این جهت در آن ایام سرور و شادی انجام نمی شده است و مردم این مناسبت را در این ایام می گرفتند.
📚منابع :
۱)زاد المعاد علامه مجلسی، ص۲۵۸
۲)مرُوج الذَهب، علی بن حسین مسعودی(متوفی ۳۴۶)، ج ۲، ص۱۳۵۲
/تاریخ یعقوبی، یعقوبی(متوفی ۲۸۴)، ج۲، ص۱۵۹
/تاریخ مدینه، ابن شَبه نمیری(متوفی ۲۶۲)، ج۳، صص۸۹۵-۹۴۳
/تاریخ خلیفه بن خیاط، خلیفه بن خیاط عصفری(متوفی ۲۴۰)، ص۱۰۹
/أخبار الطوال، ابوحنیفه دینوری(متوفی ۲۸۲)، ص۱۳۹
/تاریخ کبیر، بخاری(متوفی ۲۵۶)، ج۶، ص۱۳۸
/المصنف، ابن أبی شیبه کوفی(متوفی ۲۳۵)، ج۸، ص۴۱
/تاریخ طبری، طبری(متوفی ۳۱۰)، ج۳، ص۲۶۵
/المعارف، ابن قُتَیبه دینَوری (متوفی ۲۷۶)، ص۱۸۳
/فتوح، أحمد بن أعثم کوفی(متوفی ۳۱۴)، ج۲، ص۲۳۲۹
/موطأ، مالک بن انس (متوفی ۱۷۹)، ج۲، ص۸۲۴
/الآحاد والمثانی، ضحاک(متوفی ۲۸۷)، ج۱، ص۱۰۲
/المصنف، عبدالرزاق صنعانی(متوفی ۲۱۱)، ج۱۱، ص۳۱۵
/مسند احمد، احمد بن حنبل(متوفی ۲۴۱)، ج۱، ص۵۵
/طبقات الکبری، محمد بن سعد(متوفی ۲۳۰)، ج۳، ص۳۶۴
/أنساب الأشراف، بلاذری (متوفی ۲۷۹)، ج۱۰، ص۴۳۹
/المحبر، محمد بن حبیب هاشمی بغدادی(متوفی ۲۴۵)، ص۱۴
/الثقات، ابن حبان(متوفی ۳۵۴)، ج۲، ص۲۳۸
/مسند ابن جعد، علی بن جعد بن عبید(متوفی۲۳۰)، ص۱۹۵
/التنبیه والإشراف، علی بن حسین مسعودی(متوفی ۳۴۵)، ص۲۵۰
/استیعاب، ابن عبد البِرّ(متوفی ۴۶۳)، ج۳، ص۱۱۵۲
/المعجم الکبیر، طبرانی(متوفی ۳۶۰)، ج۱، ص۷۰
/مستدرک، حاکم نیشاپوری (متوفی ۴۰۵)، ج۳، ص۹۲
/التعدیل والتجریح، سلیمان بن خلف باجی(متوفی ۴۷۴)، ج۳، ص۱۰۵۴
/سنن کبری، بیهقی(متوفی ۴۵۸)، ج۸، ص۱۵۰
/البدء و التاریخ، مطهر بن طاهر مقدسی (متوفی ۵۰۷)، ج۵، ص۱۹۱
/تاریخ مدینۀ دمشق، ابن عساکر(متوفی ۵۷۱)، ج۴۴، ص۱۴
/صفوه الصفوه، ابن جوزی(متوفی ۵۹۷)، ج۱، ص۲۹۱
/اُسدالغابه، ابن اثیر(متوفی ۶۳۰)، ج۴، ص۷۷
/شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید(متوفی ۶۵۶)، ج۱۲، ص۱۸
۳)أنساب الأشراف بلاذری، ج۱۰، ص۴۳۹
۴)الطبقات الکبری ابن سعد، ج۳، ص۳۶۵
۵)بحار الانوار مجلسی، ج۳۱، ص۱۱۹
۶)السرائر ابن ادریس، ج۱، ص۴۱۹
@TarikhEslam