🔹الْإِنْسانُ
قبلا اشاره شد که
▪️اگر برخی «انسان» را از ماده «نسی» دانسته‌اند
🔖جلسه ۹۴ http://yekaye.ir/ta-ha-020-115/
▪️اما اغلب آن را از ماده «أنس» می‌دانند که این ماده را در اصل به معنای ظهور و آشکار شدنی که همراه با آرامش باشد دانسته و گفته‌اند به «إنسان» در مقابل «جنیان»، «إنس» می‌گویند، چون آنها مخفی‌اند و نمی‌شود با آنها مأنوس شد و احساس آرامش کرد؛ اما انسان آشکار است و می‌توان با او أنس گرفت.
به تعبیر دیگر، این ماده دلالت می‌کند بر نزدیک شدن همراه با ظاهر و آشکار شدنی است به منظور رسیدن به انس و آرامش می‌باشد و کلمه «اُنس» و «مأنوس شدن» در زبان فارسی هم بسیار رایج است.
از آنجا که در معنای این ماده، مفهوم ظهور و آشکار شدن هست، گاه در معنای «دیدن» یا «دیده شدن» هم به کار می‌رود؛ چنانکه به «مردمک» چشم هم «إنسان العین» می‌گویند، و در مورد آیه «إِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْدا» (نساء/۶) و آیه «آنَسَ مِنْ جانِبِ الطُّورِ» (قصص/۲۹) گفته‌اند که «إیناس» به معنای «إبصار» است و از همین إنسان العین گرفته شده است.
«اُنس» نقطه مقابل «نفرت» و «وحشت» است؛ و به امر منسوب به انسان، و هر چیزی که در جانب انسان باشد [و آرامش به همراه بیاورد] «إِنْسِيّ» می‌گویند که چیزی که نقطه مقابل باشد «وحشيّ» گفته می‌شود.
جمع «إنسان»، «اَناسِيّ» (فرقان/۴۹) و «أُناس» (اعراف/۸۲) می‌باشد و برخی این دو کلمه را جمع «إنسیّ» (به همان معنای انسان) دانسته‌اند. درباره «الناس» (مردم) از ابن‌هیثم و نیز از سیبویه نقل شده که گفته‌اند که اصلش «الأُناس» بوده است که برای تخفیف و سهولت در کلام همزه‌اش افتاده و «الناس» خوانده شده و کم‌کم به صورت یک کلمه جدید درآمده که «الف و لام» آن را شبیه «الف و لام» رایج در کلمات عربی در نظر گرفته و آن را حذف کرده و به صورت «ناس» هم استعمال کرده‌اند
🔖جلسه ۵۴۲ https://yekaye.ir/al-ahzab-33-53/
که درباره کلمه «ناس» و احتمالات مختلفی که برای اصل آن («أنس» ، «نوس» ، «نسی» ، «نسو» ، «نسأ» ، «نسس») و نیز ارتباطی که در اشتقاق کبیر بین کلمه «ناس» با کلمات «نساء» و «إنسان» و «اُنس» و «نسیان» و «نسناس» مطرح است قبلا به تفصیل نکاتی بیان شد.
🔖جلسه ۱۰۷۸ https://yekaye.ir/al-hujurat-49-13-1/#_Toc129271600
▪️حرف «ال» در «الإنسان» می‌تواند:
🌴الف. الف و لام جنس باشد؛ که در این صورت دو حالت فرض دارد:
🌱الف.۱. استغراق حقیقی باشد و شامل تمام افراد جنس انسان بشود؛
🌱الف.۲. استغراق عرفی باشد که شامل معظم افراد جنس است؛ از این جهت که معظم افراد مخاطب قرآن در آن زمان کافر بودند.
🌴ب. الف و لام عهد باشد؛ یعنی اشاره به انسان خاصی باشد (التحرير و التنوير، ج30، ص106-107 )،
که در این صورت، درباره اینکه او چه کسی است دست کم سه احتمال مطرح شده است:
🌱ب.۱. این آیات ادامه داستان قبل باشد؛ و این انسان، امیه بن خلف یا ولید بن مغیره [خلاصه: آن فرد مشرکی که پیامبر ص در حال گفتگو با وی بود] است؛
دیگر اینکه این آیات مطلب جدیدی است (جمله استینافیه است)؛ و این انسان:
🌱ب.۲. عتبة بن ابی‌لهب است که حکایتش در قسمت شأن نزول خواهد آمد.
🌱ب.۳. امیرالمومنین ع است که حکایتش در قسمت احادیث خواهد آمد.
@yekaye